අයිසන්හවර්, ඩ්වයිට් ඩේවිඩ්
1890 ඔක්තෝබර් 14 වැනිදා ටෙක්සාස් ප්‍රාන්තයේ ඩෙනිසන්හි උපන් මොහුගේ මුතුන්මිත්තෝ ස්විස් ජාතිකයෝය. හෙතෙම කැන්සාස් ප්‍රදේශයේ දී මූලික අධ්‍යාපනය ලබා වෙස්ට් පොයින්ට්හි පිහිටි යුද්ධ ශිල්ප විද්‍යාලයට බැඳී 1915 දී එහි උපාධිය ලැබුවේය. ඉක්බිති දෑවුරුද්දක් කල් ටෙක්සාස්හි සෑම් හවුස්ටන් බලකොටුවේ දහනව වැනි පාබළ හමුදාවෙහි සේවය කොට, 1918 දී යුද්ධ ටැන්කි භට කණ්ඩායමක කපිතන් වශයෙන් ප්‍රංසයේ යුද පෙරමුණට යෑමට සූදානම්ව සිටියේය. 1920 දී මේජර් පදවියකට පත් වූ හෙතෙම ඊළඟ දොළොස්වස තුළ දී යුද්ධ ශිල්පයේ අංශ කීපයක් පිළිබඳ තවත් උපාධි ලැබ යුද්ධ කාර්‍ය්‍යාංශයේ උපලේකම්වරයා යටතෙහි උපවිධායක තනතුරට පත් විය. හේ 1933 දී පිලිපයින් දිවයින්වල ආරක්ෂා සංවිධාන කරවනු පිණිස පැමිණි මැක් ආතර් සෙනෙවිතුමාගේ විශේෂ සහකාර නිලධාරියා වශයෙන් සේවය කොට, 1939 දී තුන් වැනි පාබළ හමුදාවේ අණදෙන නිලධාරි තනතුර ලබා පෙරළා ගියේය. ඉන් පසු නවවැනි හමුදා බළඇණියේ ද, අවසන තුන්වැනි යුද්ධ හමුදාවේ ද ප්‍රධාන නිලධාරියා වූයේය.
ඇමෙරිකාව දෙවැනි ජගත් සංග්‍රාමයට සම්බන්ධ වූ පසු, 1942 පෙබරවාරියේ සිට යුද්ධ විධිවිධාන අංශයේ ඉතා විශිෂ්ට ලෙස සේවය කළ ඔහු යුරෝපීය යුද පෙරමුණේ සිටි සියලු ඇමෙරිකානු භට හමුදාවල මහ සෙනෙවි තනතුරට පත් කරන ලද්දේය. සිය කාර්‍ය්‍යාලය ලන්ඩනයේ පිහිටුවා ගත් හෙතෙම මිත්‍ර සේනා අතර මහත් සහයෝගතාවක් වහා ඇති කිරීමට පොහොසත් විය.
සූවස් ඇළ කරා නොනවත්වා වේගයෙන් ඇදීගිය රොමෙල්ගේ ජර්මන් සේනාවලට විරුද්ධව උතුරු අප්‍රිකානු ප්‍රදේශය ආක්‍රමණය කළ (1942.11.08) මිත්‍ර හමුදාවල සේනාධිනායකත්වය ඉසිලූ අයිසන්හවර් සමසක් තුළ දී විශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් ලබා, කැසබ්ලන්කා සම්මුතියෙන් තීරණය වූ පරිදි සිසිලි සහ ඉතාලි ආක්‍රමණයේ සේනාධිපති බවට ද පත්වූයේය. දෙමසක් තුළ දී සිසිලිය පරාජය විය; ඉක්බිති ඉතාලිය ද යටත් විය.
1943 දෙසැම්බරයේ දී පැවැත්වුණු කයිරෝ සම්මුතිය අනුව සියලු යුරෝපීය යුදපෙරමුණුවල මිත්‍ර හමුදා භාර සේනාධිනායක තනතුර ලත් අයිසන්භවර් ඉතාලි ආක්‍රමණය ඇලෙක්සැන්ඩර් සෙනෙවියාට භාර කොට, ප්‍රංස ආක්‍රමණය සඳහා කටයුතු සංවිධාන කරනු වස් ලන්ඩනයේ මිත්‍ර ආක්‍රමණික බල සේනා පිළිබඳ ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානය වෙත ගියේය. මේ කාලයෙහි දී ඔහු යටතෙහි සේවය කළ පළමුවන තෙවන, හත්වන, නවවන සහ පසළොස්වන ඇමෙරිකානු හමුදා ද පළමුවන කැනේඩියානු හමුදාව ද දෙවන බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාව ද පළමුවන ප්‍රංස හමුදාව ද පිටපිට ලත් ජය නිසා 1945 මැයි 7 වැනිදා ජර්මනිය අන්ත පරාජයට පත් විය.
යුද්ධය අවසන් වූ පසු, ජර්මනියේ ඇමෙරිකානු කොටසේ ප්‍රථම යුද්ධ ආණ්ඩුකාර පදවිය ලත් අයිසන්හවර් 1945 නොවැම්බරයේ දී එක්සත් ජනපද හමුදාවේ අග්‍ර නිලධාරියා (Chief of Staff) බවට පත් විය.
1947 දී කොලම්බියා විශ්වවිද්‍යාලයේ අධිපති තනතුරට පත් වූ හේ ඇමෙරිකානු ත්‍රිවිධ හමුදාවල නිලධාරි සංගමයේ තාවකාලික සභාපති පදවිය දරමින් සිට 1950 දී උතුරු අත්ලන්තික් සම්මේලන සංවිධානය යටතේ බටහිර යුරෝපීය ආරක්ෂක හමුදාව භාරව ගියේය. 1952 දී "රිපබ්ලිකන්" පාක්ෂිකයකු වශයෙන් එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපති තරඟයට ඉදිරිපත් වූ අයිසන්හවර් ඉන් ජය ගත්තේය. 1956 දී ද ජනාධිපති වශයෙන් තෝරා ගනු ලැබුවේය.
අයිසන්හවර් ධර්මය: කොමියුනිස්ට් ධර්මයේ ව්‍යාප්තිය මර්දනය කිරීමේ දෘඪ ප්‍රයත්නයක යෙදී සිටි අයිසන්හවර් ජනාධිපතිවරයා නිරිතදිග ආසියාවේ (මැදපෙරදිග) කිසියම් දේශයක් ජාත්‍යන්තර කොමියුනිස්ට්වාදයේ ආක්‍රමණ මැඩීම සඳහා ආධාර ඉල්ලා සිටියොත් යුද්ධ හමුදා යැවීමටත් අවශ්‍ය යුද්ධාධාර හා ආර්ථික ආධාර දීමටත් (1957 මාර්තු 7 වැනිදා) යෝජනා සම්මත කරගත්තේය. මෙය අයිසන්හවර් ධර්මය නමින් ප්‍රකටය. සෝවියට්වරුන්ගේ ඉදිරිගමනට විරුද්ධව කොමියුනිස්ට් නොවන රටවල් ශක්තිමත් කිරීමේ එක්සත් ජනපද වැඩ පිළිවෙළේ ම කොටසක් වූ මේ ප්‍රතිපත්තිය විශේෂයෙන් අනුගමනය කරන ලද්දේ මිසරයට යුද්ධාධාර සැපයීමෙන් ආරම්භ වූ මැදපෙරදිග සෝවියට් බලපෑම මර්දනය කරනු පිණිසය. පෞද්ගලික ව්‍යාපාර දියුණු කිරීම, සමාජසේවා සංවර්ධනය සහ අයවැය සමතෝලනය ඔහුගේ ප්‍රධාන ස්වදේශ ප්‍රතිපත්ති වූ අතර පරමාණු බලය සාමකාමී ව්‍යාපාරවල යෙදීමත් අතිවිශාල ලෙස යුද්ධ ප්‍රහාර ශක්තිය දියුණු කිරීමත් ප්‍රධාන විදේශ ප්‍රතිපත්ති විය.
70 වැනි ජන්මෝත්සව දිනය (1960 දී) ධවල මන්දිරයෙහි ගතකළ අයිසන්හවර් එම වියෙහි දී ජනාධිපති පදවිය ඉසිලූ ප්‍රථම තැනැත්තා විය. අවසාන වර්ෂය ඔහු හොඳ සනීපයෙන් ගත කළ නමුත් එය ඔහු තුළ පැවැති බලාපොරොත්තු සුන්ව ගිය කාලයක් විය. ලෝක සාමයට එල්ලවී තුබුණු තර්ජන ඉවත්කර ගැනීමත් න්‍යෂ්ටික අවි ආයුධ සම්බන්ධ පාලන ක්‍රමයක් ඇතිකර ගැනීමත් පිණිස ඔහු රුසියාව හා සමඟ සම්මුතියකට එළඹීමට සාකච්ඡා පැවැත්වූ නමුත් එතරම් සාර්ථක ප්‍රතිඵල ඇති නොවීය. ඔහු ජනාධිපති ධූරය උසුලමින් සිටිය දී ජගත් නායකයන් බොහෝදෙනකුන් හමුවීමට ඉඩ ප්‍රස්තා ලද්දේය. බොහෝ රටවල සංචාරය ද කෙළේය. එහෙත් තමා බලාපොරොත්තු වූ ආශාවන් මුදුන් පමුණුවා ගැනීම පිණිස කොමියුනිස්ට් නායකයන් හා පැවැත්වූ සාකච්ඡා නිෂ්ඵල වී ගියේය. අයිසන් හවර්ට බරපතළ ම ප්‍රශ්නවලට මුහුණ පෑමට සිදුවූයේත් ඔහුගේ බලාපොරොත්තු සුන්වූයේත් 1960 මැයි මාසයෙහි පැරිස්හි දී පැවැත්වීමට නියමිතව තිබුණු මහාජාතීන්ගේ සම්මේලනයේ දීය. මෙම සම්මේලනය පිළිබඳ ප්‍රාරම්භ කටයුතු සූදානම් කර අවසන් වන්නට කිට්ටුව ඔත්තු බැලීමක යෙදුණු ඇමෙරිකානු ගුවන් යානයක් සෝවියට් රාජ්‍යය තුළ දී රුසියන්වරුන් විසින් බිම හෙළන ලදී. එහි නියමු පවර්ස් නැමැත්තා සිරභාරයට ගන්නා ලදි. මේ පිළිබඳව සෝවියට් අග්‍රාමාත්‍ය කෘෂෙප්, අයිසන්හවර් ආණ්ඩුවට බලවත් ලෙස දොස් පවරමින් පහර දුන්නේය. ඒ ගැන කමාව අයැද එවැනි ඔත්තු බැලීම් මින්මතු නොකරන බවට අයිසන්හවර් පොරොන්දු විය යුතු බවත් එසේ පොරොන්දු නොවුවහොත් පැරිසියේ සිව් නායක හමුවට තමා සහභාගි නොවන බවත් කෘෂෙප් කියා සිටියේය. ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරයා කෘෂෙප්ගේ කීමට එකඟ නොවීම නිසා නායක හමුව නොපැවැත්විණ. මේ ප්‍රශ්නයේ දී අයිසන්හවර් ක්‍රියා කළ ආකාරය ඇමෙරිකානු ජනයා විසින් වුව ද දෝෂ දර්ශනයට ලක් කැරිණ. ඔහු ජනාධිපති සේවයෙන් ඈත් වීමට ආසන්න කාලයේ දී සෝවියට් අග්‍රාමාත්‍ය කෘෂෙප් සමඟ වූ මතභේද තව තවත් උග්‍රවිය.
1960 ජුනි 12 වැනි දා ඈත පෙරදිග බලා ගිය ජනාධිපතිවරයා එම අවුරුද්දේ තෙවැනි විදේශ සංචාරයෙන් පසු තම රාජ්‍යය හා විදේශ රටවල් අතර ඇති වූ සුහද සම්බන්ධය නොයෙක් අයුරින් විවරණය කෙළේය. එහෙත් වැඩිදෙනාගේ හැඟීම වූයේ එක්සත් ජනපද රාජ්‍යයේ ගෞරවය විදේශ රටවල කෙලෙසී ඇති බවයි. එවක ජපන් අග්‍රාමාත්‍ය කිෂිගේ ඉල්ලීම පරිදි ඇමෙරිකානු-ජපන් ආරක්ෂක ගිවිසුම ස්ථිර කිරීම පිණිස අයිසන්හවර් ජපන් රටට යෑමට තීරණය කොට ඒ සඳහා සියලු විධිවිධාන යොදන ලද නමුත්, එම ගිවිසුමට විරුද්ධ වූ ජපන් ජනතාව සංවිධාන වී ගෙනගිය පෙළපාළි, කැරලි කෝලාහල තත්වයට පෙරළීම නිසා අන්තරාදායක තත්වයක් උද්ගතවූයෙන් ඔහුට ඒ ගමන අත්හිටවන්නට සිදුවීම නිදසුන් කොට දැක්විය හැක. මේ තත්වයත් ජෝන් ඇfප්. කෙනඩිගේ ජයග්‍රහණයට තුඩු දුන් එක් හේතුවක් ලෙස සලකනු ලැබේ.
මිත්‍ර සේනා ජර්මනිය පරාජය කළ සැටි විස්තර කරමින් අයිසන්හවර් විසින් ලියන ලද "යුරෝපයේ කුරුස යුද්ධය" නමැති පොත 1948 දී පළ විය. ඒකාධිපතිවාදයට විරුද්ධව ප්‍රබල සටනක යෙදී සිටි, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අගය කළ මෙම ජනාධිපතිවරයා අවසාන කාලපරිච්ඡේදයෙහි දී දුර්දශාපන්න වුව ද විසිවන ශතවර්ෂයේ පහළ වූ ජනනායකයන් අතුරෙහි උච්චස්ථානයක් ඔහුට හිමිවේ.
(සංස්කරණය:1963)
