අයිසොක්‍රටීස්
(Isocrates). ක්‍රි.පූ.436-338 ඇතන්ස්හි විසූ වාගීශ්වරයෙකි; ගද්‍ය නිබන්ධකයෙකි. එකල විසූ සුප්‍රසිද්ධ විතණ්ඩවාදීන් (Sophists) කීපදෙනෙක් ම මොහුගේ ගුරුවරු වූහ.
ප්ලේටෝ තුළ තරුණ අයිසොක්‍රටීස්ගේ දක්ෂතාවන් කෙරෙහි ඉමහත් විශ්වාසයක් හා ගෞරවයක් තිබූ බව ඔහුගේ ෆීඩ්‍රස් නම් සංවාද ග්‍රන්ථයෙන් පෙනේ.
දුර්වල කටහඬත් සබකෝලයත් නිසා එළිපිට දේශපාලන කටයුතුවල නොයෙදුණ නමුත් ඔහු පත්‍රිකා මගින් ඒ සඳහා මහත් රුකුලක් දුන්නේය. අයිසොක්‍රටීස් වාගීශ්වරයකු හැටියට ප්‍රසිද්ධ වූයේ ඔහු පැවැත්වූ දේශනා නිසා ම නොව ග්‍රන්ථාරූඪ කළ ව්‍යක්ත කථා හේතුකොටගෙනය. අයිසොක්‍රටීස්ගේ පියා වූ ද නළා නිෂ්පාදනයෙන් මහත් ධනයක් රැස්කොට ගෙන සිටියා වූ ද තියොදෝරස් ඇතන්ස්හි දී ලැබිය හැකි හොඳ ම අධ්‍යාපනය තමාට ලබා දුන් බව තෙමේ ම සඳහන් කරයි. ප්‍රොඩිකස්, සොක්‍රටීස්, ගෝජියස් ආදි ආචාර්‍ය්‍යවරයන් යටතේ අධ්‍යාපනය ලැබීමෙන් පසු ගුරු වෘත්තියෙහි යෙදුණු මෙතෙමේ අලංකාර ශාස්ත්‍රය ඉගැන්වීමට පටන් ගත්තේය. පෙලෝපොනිසියන් යුද්ධයෙන් ඔහුගේ පවුලේ දේපළවලට හානි සිදුවී ඔහු දිළිඳු තත්වයට වැටීම නිසා ඉන් පසු හේ උසාවිවල වගඋත්තරකරුවන් වෙනුවෙන් කෙරෙන නීත්‍යනුකූල ආයාචනාත්මක කථා රචනා කිරීමට පටන් ගත්තේය. ලයිසීයම් අසල වූ මොහුගේ ප්‍රසිද්ධ පාසැල ආරම්භ කරන ලද්දේ ක්‍රි.පූ.392 පමණේ දීය. ඇතන්ස්හි අලංකාරශාස්ත්‍රය ඉගැන්වූ විද්‍යාපීඨ අතුරෙන් අතිශයින් ශ්‍රෙෂ්ඨ වූයේ මෙයයි. කළු මුහුදේ පටන් සිසිලියා දක්වා මොහුගේ ගෝලයෝ පැතිර සිටියහ. ඔවුන් අතර ප්‍රසිද්ධ ඉතිහාසඥයෝ ද ව්‍යක්ත කථිකයෝ ද වූහ. ක්‍රි.පූ.351 වැන්නේ දී කේරියාවේ (Caria) මෝසලස් රජුගේ අවමංගල අවස්ථාවෙහි පැවැත්වූ ප්‍රශස්තිකාව්‍ය තරඟයට ඉදිරිපත් වූවන් අතර අයිසොක්‍රටීස්ගේ පුහුණුව නොලද එක ද තරඟකරුවකු හෝ නොවූ බව කියනු ලැබේ. ලේඛකයකු හා ගුරුවරයකු වශයෙන් මහත් ධන සම්භාරයක් රැස් කර ගත් අයිසොක්‍රටීස් ඊලිස්හි පිප්යස් නම් විතණ්ඩවාදියාගේ වැන්දඹුව වූ ප්ලැතනී නමැත්තිය විවාහ කර ගත්තේය. ඇයගේ පුත්‍රයා වූ ඇෆේරියස් ද තමාගේ දරුවකු මෙන් ඇතිදැඩි කර ගත්තේය.
අයිසොක්‍රටීස් ආණ්ඩු ක්‍රම පිළිබඳ විශේෂඥයෙක් ද වූයේය. ඔහුගේ දේශපාලන අදහස් එවක ග්‍රීසියේ බල පැවැත්වුණු දේශපාලන අදහස් හා එකඟ වූයේය. එහෙත් එකල අන්‍ය චින්තකයන් මෙන් මොහු සීමාන්තික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කෙරෙහි විශ්වාසයක් නොතැබූ බව පෙනෙයි. සෙනපන්, ප්ලේටෝ, ඇරිස්ටෝටල් යන මේ වියතුන් සියලුදෙනා ම ඇතැම්විට එක්සත් ග්‍රීක රාජ ආණ්ඩුවක් අපේක්ෂා කළහ. අයිසොක්‍රටීස් විශේෂයෙන් මෙයට කැමැත්තක් දැක්වූයේ ආසියාවට පහර දීමේ පරමාර්ථයෙනි. මොහුගේ දේශපාලන රචනාවල මුඛ්‍ය අදහස වූයේ ද පර්සියාවට පහර දී ග්‍රීසිය එක්සත් කිරීමය. මෙය ඉටුකර ගැනීම පිණිස ග්‍රීක කුමාරයකු සොයා බැරි වූ තැන අවසානයේ දී මැසිඩෝනියාවේ පිලිප් රජු වෙත නැඹුරු විය. එහෙත් මහ ඇලෙක්සැන්ඩර් රජු අතින් තම අභිප්‍රාය ඉටුවන තුරු ජීවත්වීමේ භාග්‍යය ඔහුට නොලැබුණි. ක්‍රි.පූ.338 දී සිය 98 වැනි වියේ දී හේ කලුරිය කෙළේය. සාහිත්‍ය ලෝකයෙහි අයිසොක්‍රටීස් විශිෂ්ට වූයේ ප්‍රසන්න වූ ද අලංකෘත වූ ද රචනා ශෛලියක් ඇත්තකු හැටියටය. ඔහුගේ ලියවිලි අතර “පැනේජිරිකුස්” (Panegiricus) "ඇරෙයෝපැජීටිකුස්" (Areopagiticus) හා "සාමය ගැන" (On the Peace) යන කෘති ප්‍රධාන තැනක් ගනී. අයිසොක්‍රටීස්ගේ කෘතිවලින් මේ දක්වා ශේෂව ඇත්තේ දේශන 21ක් හා ලියුම් නවයක් පමණකි.
(සංස්කරණය:1963)
