අරාබිනිසොල්ලාසය
ලෝකයේ ජනප්‍රිය කථාන්තර පොත් අතුරෙන් ඉතා උසස් තැනක් ගන්නා "ආල්ෆ් ලයිලා වා ලයිලා" (එක්දහස් එක්රැය) නම් වූ අරාබි කථා පොතේ සිංහල අනුවාදය අරාබිනිසොල්ලාසය නමින් හඳුන්වනු ලැබේ.
මුල් අරාබිනිසොල්ලාසය (අරාබි පොත) කවදා කවුරුන් විසින් කරන ලද දැයි කිව නොහැකිය. එහෙත් මේ ග්‍රන්ථයේ සැලැස්ම, ප්‍රාරම්භ කථාව හා වෙනත් කථා කිහිපයක් අනුව බලන කල එය පැරණි ඉන්දියාවට ණය ගැති බව ද, සමහර කථා ජාතකවල ආභාසය ලබා ඇති බව ද පෙනෙන අතර පර්සියානු කථා ද, බැග්ඩෑඩ්හි හරූන් අල් රෂීද් (786–809) කාලිප් වටා ගෙතුණු ඓතිහාසික සත්‍යයන්ගෙන් පරිබාහිර ප්‍රේම කථා ද, මිසරයේ 13–16 සියවස්හි මම්ලුක් සුල්තාන් කාලය පසුබිම් කරගත් කථා ද, මෙහි එන බව පෙනේ. "සින් බෑඩ් නම් නාවිකයාගේ දස්කම්" ආදි අතිශයින් ජනප්‍රිය කථා ද අරාබිනිසොල්ලාසයට ඇතුළත්ව තිබේ.
මෙසේ අරාබි නිසොල්ලාසයේ එන කථා විවිධ යුගවලට ද විවිධ රටවලට ද අයත් වූ අගය අතින් මෙන් ම රසය අතින් ද විවිධ වූ ඒවායි. සුරංගනා කථා, ප්‍රේම ජවනිකා, අභිචාර මන්ත්‍ර ගුරුකම් (මැජික්), දස්කම් ආදියෙන් පිරි අරාබි නිසොල්ලාසය දෘඪ ඉස්ලාම් භක්තිකයන් විසින් පහත් කොට සලකන ලද බව පෙනේ.
මේ සුප්‍රසිද්ධ අරාබි කතාන්තර පොතේ මුඛ්‍ය කථාවේ නායක ෂාඃ රියර් හා ඔහුගේ බිරිඳ ප්‍රාග් ඉස්ලාමික යුගයේ පර්සියාවේ විසූ බවක් කියැවේ. එහෙත් ඉහත දක්වන ලද පරිදි ඉතා පුරාණයේ දී මෙන් 16 වන සියවස පමණේ දී ද ප්‍රබන්ධ කරන ලද කථා මෙහි ඇතුළත් බැවින් කාලය ගැන වැඩි අපේක්ෂාවක් නොමතිව ග්‍රන්ථය රචනා කොට ඇති බව පෙනේ. තවද ෂාඃ රියර් රජු ප්‍රාග් ඉස්ලාමික පර්සියා දේශයේ විසූ බවක් දැක්වෙතත් බොහෝ කථා බස්රා, කයිරෝ, බැග් ඩෑඩ් ආදි ඉස්ලාම් යුගයේ දී ඉදි කරන ලද නගර වටා ගෙතුණු බව ද මෙහි ලා සැලකිය යුතු කරුණකි.
ඉහත දක්වන ලද පරිදි 16 සියවස තරමට අයත් කථා ද වර්තමාන අරාබිනිසොල්ලාසයෙහි ඇතුළත් වන නමුත් ක්‍රි.ව. 957 දී කලුරිය කළ අල් මසුදි (බ.) නම් සුප්‍රසිද්ධ අරාබි ගත්කරු එක්දහස් එක්රැය නම් වූ, ඵාලවී (පර්සියානු) භාෂාවෙන් අරාබි භාෂාවට නගන ලද කතා පොතක් ගැන සඳහන් කර ඇත. ඉන්පසු ක්‍රි.ව. 987 දී ලියවුණු ෆිහ්රිස්ට් නම් පොතේ ද කථාදහස නම් වූ රාත්‍රි දහසකින් නිමවන 200කට අඩු කථා සංඛ්‍යාවකින් යුත් ග්‍රන්ථයක් ගැන සඳහන්ය. එහෙත් මේ ග්‍රන්ථ වර්තමාන අරාබිනිසොල්ලාසය තරම් විශාල යයි කියා හෝ එහි කථාවලින් ම සමන්විත පොත් යයි කියා හෝ සිතීමට සාක්ෂ්‍ය නැත. අල් කුර්ටි නම් ඉතිහාසඥයකු ද "එක්දහස් එක්රැය " යන නමින් වූ ග්‍රන්ථයක් ගැන 12 වන සියවසේ දී සඳහන් කර ඇති බව පෙනේ. 1704 දී ගලං නම් වූ ප්‍රංස ජාතිකයා සිරියාවෙන් ලබාගත් අරාබිනිසොල්ලාස පොතක් ප්‍රංස භාෂාවට නැගීය. මේ වනාහි අරාබිනිසොල්ලාසය ගැන පළමුවරට දැනගන්නට ලැබුණු අවස්ථාවයි. එහි ඇත්තේ 281 වැනි රාත්‍රිය දක්වා පමණි. දැනට ලෝකයේ විවිධ භාෂාවන්ට නඟා ඇති මේ අරාබි කථා සංග්‍රහය මිසරයේ දී සකස් වූයේ 18 වන සියවසේ අවසාන භාගයේ දීය. 1780 දී සකස් වුණු වර්තමාන අරාබිනිසොල්ලාස මුල් පොත බිහි වීමට කලින්, කථා සංඛ්‍යාවෙන් ද රාත්‍රි ගණනින් ද අඩු වූ "එක්දහස් එක්රැය" යන නමින් ම හැඳින්වුණු ග්‍රන්ථ, මිසරය, සිරියාව, පර්සියාව ආදි රටවල පැවැති බව පෙනේ.
අරාබිනිසොල්ලාසයේ දැනට දක්නා කථා සැලැස්ම මෙසේයි. ෂාඃ රියර් නම් රජුගේ බිසව රජවාසල සේවකයකු සමඟ අනාචාරයේ යෙදීමෙන් කළ අවමානයක් ගැන කිපුණු රජ, බිසව මරා දිනපතා තරුණියක බැගින් සරණ පාවා ගෙන ඇය සමඟ රාත්‍රිය ගෙවා පහන් වූ විට ඇය මරා දැමීමෙහි යෙදුණේය. රජු මෙසේ කල් ගත කරන අතර ඔහුගේ අගමැති දියණි වූ ෂිහර්සාදි කුමරිය සිය කැමැත්තෙන් ම රජු සමඟ රැය ගතකිරීමට පැමිණියාය. එසේ පැමිණි ඈ රසවත් කථාවක් අරඹා පහන් වන තුරු අවසන් නොකොට රජුගේ රුචිය ඇවිස්සුවාය. රජ, කථාවේ කෙළවර අසනු රිසි වූයේ පසු දින රාත්‍රියේ දී එය නිමවන ලෙස ඇයගෙන් ඉල්වා එදිනට අභය දානය කළේය. ෂිහර්සාදි පසු දින රාත්‍රියේ දී ද, ඉන් පසු එකකින් අඩු රෑ දහසක් තිස්සේ ද එක එකට ඇමුණුණු කථාන්තර කීමෙන් මරණයෙන් මිදී රජුගේ ආලය ද දිනාගත්තා ය. රටේ තරුණියන්ට ද ඒ ක්‍රෑර නීතියෙන් සහනය ලබා දුන්නාය. අරාබිනිසොල්ලාසය ඇය කී කථාන්තරවලින් සැදුණු ස්වරූපයක් ගන්නා ලෙස නිම වී තිබේ. "අලිබබා සහ හොරු හතලිහ" (අලිබබා බ.), "ඇලඩින් හා පුදුම පහන" (ඇලඩින් බ.) ආදි අතිශයින් ප්‍රකට ජනප්‍රිය කථා ද මෙයට ඇතුළත් ය.
අරාබි නිසොල්ලාසය (සිංහල අනුවාදය) ඇල්බට් ද සිල්වා (බ.) නම් කිවියකු විසින් 19 වන ශත වර්ෂයේ අග භාගයේ දී කරන ලදී. එය මුද්‍රණය කළ ඇන්.ඇස්. ප්‍රනාන්දු මහතා අනුවාදය කෙරෙහි සතුටුව රුපියල් දහසක පරිත්‍යාගයක් කළ බව ද කියනු ලැබේ. ඇල්බට් සිල්වා මහතා සිංහලට නැඟුයේ මුල් අරාබි පොත නොව එහි ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනයයි. මැන්දිස් ගුණසේකර, ඩබ්ලිව්.ඒ. සිල්වා යන මහතුන් විසින් ද ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනයේ කොටස් සිංහලට නඟා "ඥානාදර්ශ" හා "නුවණ" සඟරාවන්හි පළ කරන ලදි. ඩබ්ලිව්.ඒ. සිල්වා මහතා විසින් "නුවණ" සඟරාවෙහි පළ කරන ලද කථා පරිවර්තන, එක්දහස් එක්රැය නමින් කාණ්ඩ 4කින් මුද්‍රණය කොට ඇත. මැන්දිස් ගුණසේකර මහතා ගේ පරිවර්තන කොටස් "ආලිප් ලෛල" හෙවත් "එකොත්තර සහස්‍රයාමිනී" නමින් පසුව පළවිය.
මෙම අරාබිකථාවන් අතුරෙන් කීපයක් වුව ද පළමු වරට සිංහල පාඨකයන්ට කියවන්නට ලැබුණේ තෝමස් කරුණාරත්න මහතාගේ කෘතියකිනි. එය වූ කලි මෙරට මුලින් ම ප්‍රචලිත වූ රිචඩ් බ’ටන්ගේ ඉංග්‍රිසි අනුවාදයේ එන කථා කීපයක පරිවර්තනයකි.
ආල්ෆ් ලයිලා වා ලයිලා තරම් ලෝකයේ විවිධ භාෂාවනට නැඟුණු කථාන්තර පොතක් නොමැති තරමි.
