අරාබි කාන්තාරය
අරාබි අර්ධද්වීපයේ අභ්‍යන්තර ප්‍රදේශයෙහි පිහිටියේය. අවුරුද්ද මුළුල්ලේ ම මධ්‍යම ආසියා මහාද්වීපය හරහා හමා එන වියළි ඊශානදිග වෙළඳ සුළං පමණක් ලැබෙන මේ ප්‍රදේශයට වර්ෂාව ලැබිය හැකි කිසි ම සාගරික බලපෑමක් නොමැති වීම කාන්තාරය ඇති වීමට ප්‍රධාන හේතුවයි. මිසරයේ උතුරු අක්ෂාංශ 22°ට උතුරින් නයිල් නිම්නයේ සිට රතු මුහුද දක්වා විහිදගිය කාන්තාර ප්‍රදේශයක් ද මේ නමින් ම හැඳින්වේ.
අරාබි කාන්තාරය ලෙස සාමාන්‍යයෙන් හඳුන්වනු ලබන ප්‍රදේශය ස්වාභාවික හේතූන්ට අනුව ප්‍රධාන කොටස් හතරකට බෙදේ. ඒවා නම් සිරියන්, නෙෆුඩ්, රූබ් අල් කාලි සහ නෙයිඩ්ය. මේ කාන්තාර ඩහානා, නෙෆුඩ්, ආහ්ඛාපා සහ හැරා යන වර්ගවලට අයත්ය. (අරාබි අර්ධද්වීපය බ.) අකබා ජවුෆ් සහ කුවයිට් ඔස්සේ ලකුණු කළ හැකි රේඛාවකට උතුරින් ඇති සිරියන් කාන්තාරය සාමාන්‍යයෙන් අඩි 2,000ක් පමණ උසය. වාඩි නම් වූ නිම්නවලින් මේ සානුව තැනින් තැන කැපී තිබේ. මේවායින් බොහොමයක දියළු නිධි සහ වායව නිධි රැඳී ඇති නමුත් වර්ෂා කාලයේ දී දිය පිරෙන වාඩි ද ඵහි තිබේ. මෙවැනි ක්ෂේමභූමි සංචාරක බෙඩුවින් ගෝත්‍රිකයින්ගේ වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන වී ඇත. ක්ෂේමභූමි කීපයක් සහිත වාඩි සිර්හාන් නිම්නය ඔස්සේ වැටී ඇති ගමන් මාර්ගයෙහි එක් කෙළවරක තාල වෘක්ෂයන්ගෙන් හෙබි වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් වන ජවුෆ් නගරය පිහිටා ඇත. එහි ජනගහනය 10,000කි. අඟල් 2–6 පමණ සාමාන්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනයක් ඇති අවට ප්‍රදේශයෙහි මිටි තණකොළ වර්ග සහ පඳුරු වැඩෙන හෙයින් එළුවෝ ද, ඔටුවෝ ද එහි ඇති කරනු ලැබෙත්. උතුරු සීමාව සමීපයෙහි පිහිටි පැල්මයිරා නගරය පුරාණයේ දී දියුණු වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් වූ නමුත් දැන් එය ඛනිජතෙල් පොම්ප කරන ස්ථානයක් පමණකි.
උතුරු අක්ෂාංශ 30°න් පමණ පටන් ගන්නා මහා නෙෆුඩ් කාන්තාරය පටු තීරයක් මෙන් ගිනිකොන දෙසට විහිදෙයි. එය රතු වැල්ලෙන් වැසී ගියා වූ, වර්ග සැතපුම් 80,000ක් පමණ විශාල වූ ද අඩි 3,000ක් පමණ උස් වූ ද ප්‍රදේශයකි. වායු ඛාදනයට භාජනය වී ඇති මෙහි සැඩ සුළං නිසා ඉතා විශාල වැලි කඳු සෑදී තිබේ. සාමාන්‍ය දෛනික උෂ්ණත්වය පැ. 115°කි. උෂ්ණත්වයේ දෛනික අන්තරය පැ. 40°කි. ජලය ලබා ගත හැක්කේ ආටීසියානු ළිංවලින් පමණි. අරාබි කාන්තාරයේ ඉතා සාරවත් ම තණබිම් ඇත්තේ මෙහිය. මෙහි 15,000ක පමණ ජනගහනයක් සහිත ටෙයිමා වැදගත් ක්ෂේමභූමියකි. වර්ග සැතැපුම් 4,00,000ක් පමණැති රුබ් අල් කාලි (ශුන්‍යතා නිකේතනය) කාන්තාරයට සමහර විට මහා අරාබි කාන්තාරය යන නම ද ව්‍යවහාර වේ. 1930 දී බ'ට්‍රම් තෝමස් මේ කාන්තාරය හරහා ගමන් කළ නමුත් නියම වශයෙන් මෙය ගවේෂණය කරන ලද්දේ 1945 දීය. නැගෙනහිර දෙසට නැඹුරු වූ බෑවුමක් ඇති සානුවක් වන මෙහි සාමාන්‍ය උස අඩි 500-600 කි. රතුවැලි තට්ටුවකින් සහ වැලිකඳුවලින් යුත් මෙහි තණ පඳුරුවත් නොවැවේ. ක්ෂේමභූමි ඉතා ම විරලය. අවට සීමාවල බෙඩුවින් ගෝත්‍රිකයෝ ස්වල්ප වශයෙන් වෙසෙති.
මහා නෙෆුඩ් සහ රුබ් අල් කාලි කාන්තාර අතර පිහිටි නෙයිඩ් ප්‍රදේශය සෙසු ප්‍රදේශයන් මෙන් නොව භූචලනවලට භාජන වී ඇති ප්‍රදේශයකි. සමහර තැන්වල විශාල ලාවා තට්ටු ද ග්රැනිට් හෙල් ද දක්නට ලැබේ. එම කොටස් ආහ්ඛාපා සහ හැරා වර්ගවලට අයත්ය. වාඩි අල්- සුරා, වාඩි අල් - රුම්මා සහ වාඩි අල්-ඩවාසිර් මෙහි ප්‍රධාන නිම්නයෝය. වර්ෂා කාලයේ දී මේවායේ ජලගැලීම් පවා ඇති වේ. අවට උස්බිම්වලට ලැබෙන වර්ෂාව නිසා නෙයිඩ් ප්‍රදේශයට ජල පහසුව ඇති හෙයින් ජල සම්පාදනය දියුණු කර ගොවිතැන් කිරීමේ ක්‍රමයක් මෙහි අරඹා තිබේ. රට ඉඳි ප්‍රධාන වැවිල්ලයි. මිලට් හා ඇප්‍රිකට් ආදිය සුළු වශයෙන් වවනු ලැබේ. දැනට සවුදි අරාබියේ අගනුවර වන රියාද් මෙහි විශාලතම ක්ෂේමභූමියයි. ලයිලා සහ බාදියා වෙනත් වැදගත් ජනාවාසය.
මිසරයේ පිහිටි අරාබි කාන්තාරය වර්ග සැතැප්ම 80,000ක් පමණැති කඳුකර ප්‍රදේශයකි. අඩි 7,000කට වඩා උසට නඟින එහි ගල් බහුලය. ඛනිජ තෙල් සහ ෆොස්ෆේට් නිධි ද එහි ඇත.
