අරියවංස
(ධම්මසේනාපති මහතෙර). ග්‍රන්ථකාරකයකු වූ ද අභිධර්මවිශාරදයකු වූ ද අරියවංස ධම්මසේනාපති මහතෙරණුවෝ බුරුමරට විජයපුර සමීපයෙහි වූ "සගාථං" නම් ග්‍රාමයෙහි උපන් කෙනෙකි. මේ තෙරුන්ගේ ජීවනකාලය බුද්ධ වර්ෂ 1985 (ක්‍රි.ව.1442) දී රාජ්‍යයට පැමිණි මහානරපති රජුගේ රාජ්‍ය සමයට අයත්ය. මෙතුමෝ අරිමද්දන නුවර ඡප්පට තෙරුන් විසින් පිහිටුවන ලද සීහළනිකායෙහි පැවිද්ද ලැබූහ. වැඩිදුරටත් ඉගෙනීම සඳහා උතුරු බුරුමයේ සගයිං නුවර විසූ "යේඩිංෂයාතෝ" නම් වූ මහතෙරුන්වෙත පැමිණි අරියවංස තෙරණුවෝ වතපිළිවෙතින් ආචාර්යයන් පහදවා ගෙන "අභිධම්මත්ථවිභාවිනී" ටීකාව විස්තර සහිතව ඉගෙන ගත්හ.
අරියවංස තෙරණුවෝ "මණිසාරමඤ්ජුසා" නම් වූ අභිධම්මත්ථවිභාවිනී අනුටීකාව රචනා කළහ. තවද මේ තෙරුන් විසින් ලක්දිව අනුරාධපුර යුගයේ දී වැඩසිටි ආනන්ද තෙරණුවන්ගේ කෘතියක් වු අභිධම්මමූලටීකාව වර්ණනා කරමින් මණිදීපටීකා නම් වූ අනුටීකාවක් ද, එසේම පාලිභාෂාවේ නිපාතාර්ථ විස්තර කෙරෙමින් "නිපාතත්ථදීපනී හෙවත් ගන්ථාභරණ" නම් කුඩා ග්‍රන්ථයක් හා "ජාතකවිසොධන" නම් ග්‍රන්ථයක් ද පාලි භාෂාවෙන් ම රචනා කරන ලද්දේය. "ධම්මසේනාපති" යන උපාධිය ද ලබාගෙන සිටි මේ තෙරණුවෝ එරාවතී (ඉරවඩි) ගංඉවුරෙහි වූ ධම්මික නම් පර්වතයෙහි වාසය කළහ යි මණිසාරමඤ්ජුසා නිගමනයෙහි දක්නා ලැබේ.
