අලිසරින්
(ඇලිසරින්-Alizarin). වැල් මදට (රුබියාටිංක්ටෝරුම්) මුල් වලින් ලබාගන්නා මදට (මාඤ්ඡිෂ්ඨ) නමැති වර්ණකයෙහි ඇත්තාවූ රතු පාට ප්‍රධාන වශයෙන් ලැබෙනුයේ අලිසරින්වලිනි. මදට වර්ණකයෙන් රෙදි සායම් පෙවීම ඉතා ඈත අතීතයෙහි සිටම මිනිසුන් දැන සිටි බව එසේ සායම් පොවන ලද රෙදි මිසරයේ පිරමිඩ්වල ඇති මමීවල තිබීමෙන් ඔප්පු වේ. 1868 වන තෙක් මදටිය පාට ලබාගන්නා ලද්දේ වැල් මදට මුලෙන් මය. එහෙත් ඊට අනතුරුව කෘත්‍රිම ලෙස ලාබෙට අලිසරින් පිළියෙළ කළ හැකි ක්‍රම සොයා ගන්නා ලදින් අද එය වැඩි වශයෙන් ම පිළියෙල කරනුයේ මේ දෙවැනි ක්‍රමයෙනි. මෙය ස්වාභාවික වශයෙන් පවතින සායමක් කෘත්‍රිම වශයෙන් පිළියෙල කරන ලද පළමු අවස්ථාවයි.පිරිසිදු අලිසරින්වලින් රතු ස්ඵටික සෑදේ. මේවායේ ද්‍රවාංකය සෙ. 290° ය. ජලයෙහි අද්‍රාව්‍ය අලිසරින් මද්‍යසාරවල යම්තම් ද්‍රවණය වෙයි. එහෙත් දාහක ක්ෂාරවල ඉතා හොඳින් ද්‍රවණය වන්නේය.
ලෝහ ඔක්සයිඩ් සමඟ එක් වී අද්‍රාව්‍ය සංයෝග ඇති කිරීමට පුළුවන්කමක් අලිසරින්වලට තිබේ. මේ සංයෝගවලට ලාක්ෂක (lakes) යයි කියති. ඩයි වර්ගයක් ලෙස අලිසරින් භාවිත කිරීමට හැකි වී තිබෙන්නේ නූල් මත ලාක්ෂක ඇති කිරීමේ ගුණය එහි ඇති හෙයිනි.
අලිසරින්, රසායනිකව 1,2 ඩයිහයිඩ්‍රොක්සි ඇන්ත්‍රක්වීනොන් (1, 2-Dihydroxyanthraqui- none)ය. එහි ව්‍යුහ සූත්‍රය (structural formula) මෙසේය: අලිසරින් සංශ්ලේෂණය කිරීමේ මූලික ද්‍රව්‍යය ඇන්ත්‍රසීන්වලින් ලබා ගන්නාවූ ඇන්ත්‍රක්වින‍ොන්ය. එය සල්පනීකරණයෙන් (sulphonation) ලැබෙන සල්පනික් අම්ලය එහි සෝඩියම් ලවණය බවට හරවා සෝඩියම්හයිඩ්රෝක්සයිඩ් ද පොටෑසියම් ක්ලෝරේට් ද සමග විලීන කිරීමේදී ලැබෙන ද්‍රව්‍යය උණු දියෙහි ද්‍රවණය කොට එම ද්‍රාවණයට හයිඩ්රාක්ක්ලෝරික් අම්ලය එක් කිරීමෙන් අලිසරින් අවක්ෂේපණය කරගනු ලැබේ.
(සංස්කරණය: 1965)
