අලුත්නුවර-1
කෑගලු දිස්ත්‍රික්කයේ සතර කෝරළේ මැද පත්තුවේ පිහිටි මෙම ග්‍රාමය එහි වූ පැරණි දේවාලයක් නිසා ප්‍රසිද්ධියට පත්ව තිබේ. කොළඹ-මහනුවර පාරේ 58 වන කණුව අසල හිඟුල සන්ධියේ සිට මෙම දේවාලයට ඇති දුර ප්‍රමාණය සැතපුම් දෙකකි. අලුත්නුවර ගමෙහි පැරණි නම පද්දාවෙල යනුයි. මෙය කලිකාල සාහිත්‍ය සර්වඥ පණ්ඩිත පරාක්‍රමබාහු රජුගේ (ක්‍රි.ව. 1236-1271) අගමෙහෙසිය වූ ගිරිවස සුනේත්‍රා දේවියගේ බිසෝ පත්තුවට අඩංගුව තුබුණු ගමකි. කායිකාබාධයක් නිසා පැරකුම්බා රජුට වැලඳුණු බසෙහි වික්කලය සුව කර ගැනීමට දේවතානු ග්‍රහය ලබාගැනීම පිණිස දෙවිනුවර උපුල්වන් දෙවියන්හට මෙගම පුද කරන ලදයි කියැවේ.
දේවාලය
කෑගලු දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි පුරාණ දේවාල අතර ප්‍රසිද්ධතම ස්ථානය වූ ද ලක්දිව ප්‍රධාන දේවාල අතුරෙන් එකක් වූ ද අලුත්නුවර දේවාලයේ ඉතිහාසය ජනප්‍රවාදය අනුව කලිකාල සාහිත්‍යසර්වඥ පණ්ඩිත පරාක්‍රමබාහු රජුගේ කාලයෙනුත් ඔබ්බට යයි. කෑගලු දිස්ත්‍රික්කයෙන් සොයාගනු ලැබූ පුස්කොළ පොතක සඳහන් වන පරිදි මෙහි පුරාණයේ දී විෂ්ණු දෙවොලක් විය. අලුත් නුවර දේවාලය සාදවන ලද්දේ යහපවු නුවර රජ පැමිණි මහලු බුවනෙකබා රජු දවස අලුත්නුවර පිහිටි 'පද්දාවෙල් මහපායෙහි' විසූ අස්සද්දනා පිරිවෙන් තෙර සාමීන් විසින් රජුගේ අනුග්‍රහය ඇතිව යයි සඳහන් වේ. එකල දේවාල භූමිය 'මල්වත්ත' නමින් හැඳින්විණ. එය විහාර භූමියේ ම කොටසකි. වඩුවෙන් සරියන් දිඟු පුළුල ඇති දෙමහල් වැඩ සිටිනා ගෙයකින් ද සරියන් මෙහෙ වඩනා ගෙයකින් ද තුන්රියන් සඳුන් කුඩමකින් ද යුක්ත වූ දේවාලයෙහි වඩුකම් කරන ලද්දේ මූලාචාරී විජයසුන්දර ආචාරීන් විසිනි. එහි තුළ 'රායා' නම් ආචාරීන් ලවා සපු ලීයෙන් නෙළන ලද දේවරාජ ප්‍රතිමාවත් චන්දාවතී බිසෝ රූපයත් තැන්පත් කොට 'පද්දාවෙල' යනු 'අලුත්නුවර' යයි නම් කරවා දෙවිනුවර නියායෙන් මෙහි ද පුද සිරිත් පවත්වන්නට සලස්වන ලදි. දෙවිනුවර දේවාලයෙහි තැන්පත් කොට තුබුණු දේවරාජ (විෂ්ණු) පෙතිකඩ පිළිමය පණ්ඩිත පරාක්‍රමබාහු රජු දඹදෙණියට ගෙන්වා ගත් බවත් අනතුරුව මහලු බුවනෙකබා රජු එය අලුත් නුවර දේවාලයෙහි තැන්පත් කර වූ බවත් අනෙක් ප්‍රවෘත්තියක සඳහන් වේ. මහනුවර රාජධානි සමයෙහි මෙම පෙතිකඩ පිළිමය මහනුවර මහ දේවාලයෙහි තැන්පත් කරන ලදි.
මෙකල අලුත්නුවර දේවතා බණ්ඩාර (දැඩිමුණ්ඩ බ.) දෙවියන් සඳහා කරවන ලද දෙවොලක් හා සුනියම් දෙවොලක් ද ඇත. වර්තමාන දේවාල ගොඩනැඟිලි පිළිමතලව්වේ අදිකාරම් විසින් නිමවන ලදැයි කියනු ලැබේ. දේවාල භූමිය දොරටු දෙකක් සහිත මාවතකින් වට වී ඇත. 'පිට වීදිය' නමින් හැඳින්වෙන මෙම මාවත වාර්ෂික පෙරහැර පැවැත්වීම සඳහා පාවිච්චි කරනු ලැබේ. දිග්ගේ, ගබඩාගේ, හඳුන්කුඩම, මාළිගාව, දෙමාල්ගේ, මුල්තැන්ගේ යන අංගෝපාංගයන්ගෙන් දේවාලය සමන්විත ය. මාළිගාව තුළ දැඩිමුණ්ඩ දෙවියන්ගේ රන්මුවා පිළිමය තැන්පත් කොට තිබේ. මාළිගාවට දකුණු පසින් පිහිටි 'පල්ලේ දේවාලය' මල්වත්තේ බණ්ඩාර දෙවියන් සඳහා කැප වූවකි. දේවාල භූමියට පිවිසෙන ප්‍රධාන දොරටුව පසෙකින් ගල්තලයක් මත ඉදිකොට ඇති දෙවොල 'ගලකැපු දේවාලය' නමින් හැඳින්වේ.
දේවාල ගොඩනැඟිල්ලට මඳක් ඈතින් පැරණි විහාරය බෝධිය හා චෛත්‍යය ද පිහිටියේය. මේ සියල්ලක් ම ජරාවාසව පවතී. පළමුවෙන් විහාරය අසල පිහිටුවා තිබිණැයි සැලකෙන සෙල් ලිපි පුවරු දෙකක් දැනට දේවාලයට නඟින පඩි පෙළ දෙපස පිහිටුවා තිබේ. මේවායේ ලේඛන නොපැහැදිලි ය. එම පුවරු තුන්වන වික්‍රමබාහු (ක්‍රි.ව. 1371-81) රජු විසින් පිහිටුවන ලද බව පෙනේ.
දේවාලය පිළිබඳ සියලු පූජා පිළිවෙත් නොකඩවා සිදු කෙරේ. මෙහි වර්ෂයක් පාසා ඇසළ පෙරහැර මහත් හරසරින් පැවැත්වේ. එහෙත් විහාරයේ දියුණුවක් නොමැති ය. බොහෝ අනුහස් ඇති දෙවොලක් ලෙස ප්‍රසිද්ධියට පත්ව ඇති හෙයින් බාරහාර වීමට සහ ඒවා ඔප්පු කිරීමට භක්තිමත්හු මෙහි නිතර පැමිණෙති.
(සංස්කරණය: 1965)
