අවස්ථිතිය
(Inertia). නිශ්චල වස්තුවක් නිශ්චලව ම පවතින්නට බැලීම හෝ චල වස්තුවක් එහි චලිතය එකම සරල රේඛාවෙහි තබා ගැනීමට තැත් කිරීම හෝ අවස්ථිතිය නමින් හැඳින්වේ. චලිතය පිළිබඳ නිව්ටන්ගේ පළමුවැනි නියමයෙන් ද ප්‍රකාශ වන්නේ ඒ අදහස මැයි.
නිශ්චල දුම්රියක් එක වරට ම පිටත් වන විටක දී, එහි නැඟිට සිටින මඟියකු පිටිපස්සට වැටෙන්නට පුළුවන. එසේ වන්නේ මඟියාගේ පාදවල චලිතය ද දුම්රියත් සමග එකට පටන් ගන්නා නමුත් ඔහුගේ ශරීරයේ උඩු කොටස තුබූ ලෙස ම පවතින්නට බැලීම නිසාය. වේගයෙන් දුවන දුම්රියක් හදිසියෙන් නැවැත්තුවහොත් සිදුවන්නේ ඇන්ජිමට මුහුණ ලා සිටින මගින් ඉදිරි පසට ඇළ වීමයි. ශරීරයේ උඩු කොටසෙහි චලිතය එසේ ම පවතින්නට බලන බව මෙයින් ප්‍රත්‍යක්ෂ වේ.
පදාර්ථයක (matter) කවර ස්වරූපයකට වුව ද පොදු වූ ලක්ෂණ කීපය අතුරෙන් අවස්ථිතිය එකකි. වස්තුවක් ස්වකීය බලයෙන් ම චලනය නොවන බැවින් අවස්ථිතිය අක්‍රියතාවක් බඳු ගුණයක් සේ තේරුම් ගත හැකියි. චලිතයේ කිසියම් වෙනසක් ඇති වීමට විරෝධතාවක් බඳු ගුණයක් වශයෙන් ද අවස්ථිතිය හැඳින්විය හැකිය. චලිතයේ වෙනස වේගයේ විශාලත්වය වෙනස් වීම හෝ වේගයේ දිසාව වෙනස් වීම හෝ විය ගැකිය. වෙනස මින් කවරක් වුවත් එය ඇති කිරීම සඳහා වස්තුවේ ස්කන්ධයටත් (mass) ත්වරණයටත් (acceleration) සමානුපාතික බලයක් යෙදීම අවශ්‍ය වන්නේය. මේ බලයට ප්‍රතික්‍රියාව නිතර ම වස්තුවේ ස්කන්ධ කේන්ද්‍රය (centre of mass) හරහා ක්‍රියා කරයි. ඒ ප්‍රතික්‍රියාව වස්තුවේ අවස්ථිතියේ මිනුමකි.
වස්තුවක අවස්ථිතිය කොතැනක ඇති දැයි අනුමාන වශයෙන් වුව ද සලකා බැලීම සිත් ගන්නා සුලුය. අවස්ථිතිය වස්තුවෙහිම පිහිටි ප්‍රකෘති ගුණයක් ද, එසේ නැතහොත් යම් අන්දමකින් වස්තුවේ භෞතික (physical) පරිසරය හා සම්බන්ධ වූ ගුණයක් දැයි මෙහි ලා පැන නඟින ප්‍රශ්නයකි. විද්‍යුත්-චුම්බක (electromagnetic) ස්කන්ධය හා විද්‍යුත්-චුම්බක අවස්ථිතිය අනාවරණය කිරීමෙන් ද එම අවස්ථිතිය චලනය වන ආරෝපණයක් (charge) වට කොට ඇති විද්‍යුත්-චුම්බක ක්ෂේත්‍රයක ලක්ෂණයක් මෙන් හඳුනා ගැනීමෙන් ද හැඟවෙන්නේ උදාසීන (neutral) ස්කන්ධයන්හි සාමාන්‍ය අවස්ථිතිය අවට අවකාශයෙහි ඇති යම්කිසි ප්‍රතික්‍රියාවකට සම්බන්ධ විය හැකි බවයි. පදාර්ථයේ කවර ස්වරූපයකට වුව ද විද්‍යුන්මය (electrical) ස්වභාවයක් තිබිය හැකි බව සලකා බලන විට අවස්ථිතිය ඇත්ත වශයෙන් විද්‍යුත්-චුම්බක ප්‍රතික්‍රියාවක් වියහැකිය යන අදහස යුක්ති සහගත බව පෙනේ.
(සංස්කරණය: 1965)
