අවොගාඩ්රෝ කල්පිතය
(Avogadro’s Hypothesis). මෙය වායු ප්‍රභේදයන්ගේ ගුණ පිළිබඳ කල්පිතයකි. අමෙඩේයෝ අවොගාඩ්රෝ (බ.) විසින් මේ කල්පිතය ඉදිරිපත් කරන ලදි.
ජෝන් ඩෝල්ටන්ගේ (බ.) පරමාණුකවාදය ප්‍රකාශයට පැමිණි විට ඒ මතය කෙරෙහි බොහෝ දෙනාගේ සිත් යොමු විය. එවක ගේ-ලුසැක් (බ.) ද එම පර්යේෂණ කාර්‍යයන්හි ම යෙදී සිටියේය. වායු කිහිපයක් එකට ප්‍රතික්‍රියා කරන විට එසේ කැරෙනුයේ එකිනෙක අතරත්, ප්‍රතික්‍රියාවේ ප්‍රතිඵල වායුමය වී නම්, ඒවායේ පරිමා සමඟත් සරල අනුපාත දරන පරිමා අනුව බව ඔහු පෙන්විය. ගේ-ලුසැක්ගේ මේ නියමය පහදා දීම පිණිස නොයෙක් කරුණු ඉදිරිපත් කරන ලදි. එක ම උෂ්ණත්වයේ දී හා පීඩනයේ දී සියලු වායුවල සමාන පරිමාවන්හි ඇති පරමාණු සංඛ්‍යාව සමානය යන අදහසක් ඩෝල්ටන් ද බ’සීලියස් ද ඉදිරිපත් කළහ. ඒ අදහස සම්බන්ධයෙන් ඇති වූ දුෂ්කරතාවන් කරණකොටගෙන එකී අදහස තර්කගෝචර නොවන බව ගේ-ලුසාක් පෙන්විය. වායුවල සමාන පරිමාවන්හි ඇත්තේ සමාන පරමාණු සංඛ්‍යාවක් නොව සමාන අණු සංඛ්‍යාවක් බැව් පෙන්වීමෙන් ඉහත කී දුෂ්කරතාවන් අවොගාඩ්රෝ ඉවත් කරලීය. අණුව හා පරමාණුව යන මූලික අංශු දෙවර්ගයක පැවතීම අවොගාඩ්රෝ පිළිගත්තේ ය. ඩෝල්ටන්ගේ හා බ’සීලියස්ගේ කල්පිතය අවොගාඩ්රෝ විසින් “එක ම උෂ්ණත්වයේ දී හා පීඩනයේ දී විවිධ වායුවල සමාන පරිමාවන්හි ඇති අණු සංඛ්‍යා සමානය” යනුවෙන් නැවත ප්‍රකාශ කරන ලදි. මෙය කලින් අවොගාඩ්රෝ කල්පිතය නමින් හැඳින්විණ. දැන් එයට අවොගාඩ්රෝ නියමය යයි ද කියනු ලැබේ.
විද්‍යාඥයෝ එකවරට ම අවොගාඩ්රෝ නියමය නොපිළිගත්හ. එය පිළිගතයුතු බව කනිසාරෝ විසින් 1858 දී පෙන්වා දෙන ලදි.
විවිධ රසායනික හා භෞතික සිද්ධීන් බොහොමයක් ම පහදා දීමට අවොගාඩ්රෝ නියමය ප්‍රයෝජනවත් වේ. අණුක භාර (බ.) හා පරමාණුක භාර නිර්ණය කිරීමට ද එය යෙදිය හැකිය.
(සංස්කරණය: 1965)
