අෂ්ටලෝකධර්ම වාදය
අෂ්ටලෝකධර්මය (බ.) පිළිබඳව පත්‍ර මාර්ගයෙන් කරන ලද වාදයකට ද ඒ නිමිති කොටගෙන බත්තරමුල්ලේ මහාකවි චක්‍රවර්ති ශ්‍රී සුභූති ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් සම්පාදිත ග්‍රන්ථයකට ද මේ නම ව්‍යවහාර වේ.
වාදයට හේතු වූයේ 'ඉතාලියට පැමිණි විපත' යන මාතෘකාව යටතේ සියලු සංස්කාර ධර්මයන්ගේ අනිත්‍යභාවය ගැන කරුණු දක්වමින් ශ්‍රී සුභූති තෙරණුවන් 1915 ජනවාරි මස 25 වැනි දින දිනමිණ පත්‍රයෙහි පළ කර වූ ලිපියකට පිළිතුරු වශයෙන් 'දේවදාස' නමැත්තකු විසින් පෙබරවාරි මස 2 වැනි දින ඥානාර්ථ ප්‍රදීප පත්‍රයෙන් කරන ලද ප්‍රකාශයකි. අෂ්ටලෝකධර්මයට අනුව සත්ත්වයාට පැමිණෙන්නට එන යහපතක් හෝ අයහපතක් ඇත්නම් එය වළක්වා ලන්නට දෙවියකුට හෝ බ්‍රහ්මයකුට හෝ මාරයකුට නුපුළුවන් බව ඉතාලියට පැමිණි විපත ම ආදර්ශ කර ගැනීමෙන් සැලකිය හැකි යයි සුභූති තෙරණුවන්ගේ ලිපියෙහි සඳහන් වුව ද කරුණු වරදවා තේරුම්ගත් දේවදාසගේ පිළිතුරෙහි, මේ අෂ්ටලෝකධර්මයේ කාරණා අටෙන් නරක කාරණා සතර පැමිණ තිබෙන්නේ මුළු යුරෝපයට පමණක් ද; ලංකාව ආදි අවශේෂ රටවලට පැමිණ නැද්දැයි ප්‍රශ්න කර තිබුණේය. ඒ දුටු යථෝක්ත ස්වාමීන් වහන්සේ ලාභ අලාභාදි කරුණු තුන් ලෝවැසි සියල්ලන්ට ම සිදු වන්නේ සර්වඥයන් වහන්සේ විසින් දේශිත අෂ්ටලෝකධර්මයේ හැටියට බවත් මුල් ලිපියෙන් දැක්වූ පරිදි ඒ අෂ්ටලෝකධර්මයෙන් පැමිණෙන්නට එන යහපත අයහපත දිව්‍යබ්‍රහ්මාදී කිසිවකුටත් වැළැක්විය නොහැකි බවත් සඳහන් කර පෙබරවාරි මස 13 වැනි දින ලක්මිණි පහනෙහි ලිපියක් පළ කර විය. මේ ලිපියට පිළිතුරු වශයෙන් පෙබරවාරි මස 27 වැනි දින ඥානාර්ථ ප්‍රදීපය මගින් කරන ලද ප්‍රකාශය අෂ්ටලෝකධර්මවාදය නමැති ග්‍රන්ථය කිරීමට හේතු විය.
ග්‍රන්ථය ආරම්භ වන්නේ බෝසතුන් ගිරා පෝතකව උපන් සමයෙහි ප්‍රකාශ කළ අෂ්ටලෝකධර්මය සඳහන් කරමින් ඒ අනුව සත්ත්වයාට පැමිණෙන්නට එන යහපතක් හෝ අයහපතක් කිසිවකුටත් වළක්වා ලිය නොහැකි බවට ඉතාලියට පැමිණි විපත ම ආදර්ශයට ගතයුතු යයි ප්‍රකාශ කරමිනි. ශ්‍රී සුභූති ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ ම රචනාවක් වූ සත්බස් රුවන්හර නමැති පොතෙහි ඇතුළත්, ඉතාලියට සිදු වූ විපත ගැන සඳහන් වන කවි පන්තියක් ද එහි යොදා ඇත්තේය.
මෙහි කතුවරයා අෂ්ටලෝකධර්මයේ සත්‍යතාව ඔප්පුකිරීමට ශුද්‍ධ වූ බයිබලය ආදි කිතු සමයට අයත් ග්‍රන්ථවලින් ද බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙන් ද කරුණු ගෙනහැර දක්වා තිබේ.
(සංස්කරණය: 1965)
