අස්වාන්

ඉහළ මිසරයේ පළාතක් සහ ඒ පළාතෙහි අගනුවර මෙනමින් හැඳින්වේ. කයිරෝ නගරයට හැතැපුම් 500ක් පමණ දකුණෙන් නයිල් ගඟේ නැගෙනහිර ඉවුරෙහි ඇලිපන්ටයින් නම් කොදෙව්වට මුහුණලා අවාන් නගරය පිහිටියේය. මිසරය හා සුඩානය අතර කෙරෙන වෙළඳාම පිළිබඳ මධ්‍යස්ථානය වූ අස්වාන් නගරය සෞඛ්‍ය මධ්‍යස්ථානයක් හැටියට ද ප්‍රසිද්ධය. මේ නිසා ද නගරය අවට ඇති පුරාවිද්‍යාත්මක නටබුන් නිසා ද මෙය සංචාරකයන් ප්‍රියකරන ස්ථානයකි.

ක්‍රි.පූ. 6 වන ශත වර්ෂයේ සිට අස්වාන් ප්‍රදේශය ජනාවාසව පැවති බව පෙනේ. ක්‍රි.පූ. 5 වන ශත වර්ෂයේ දී මෙහි යුදෙව්වරුන් විසූ බවට සාක්ෂි විද්‍යාමානය. ක්‍රිස්තියානි ආගම ඇති වූ මුල් අවධියේ දී ම කොප්ටික් ක්‍රිස්තියානි නිකාය තහවුරු වූ මේ ප්‍රදේශයෙහි ඉදිකරනු ලැබූ ආරාම මඩම් ආදියේ නටබුන් ඒ අවට පිරී පවතී. ග්‍රීකයන් විසින් සයිනි (Syene) නමින් ද බයිබලයේ සෙවෙනේ (Seveneh) නමින් ද හඳුන්වනු ලැබූයේ අස්වාන් නගරයයි. 6 වන ශතවර්ෂයේ දී මිසරය ආක්‍රමණය කළ තුර්කීහු එහි කඳවුරක් තැනූහ. එවක් පටන් විසිවන සියවසේ ආරම්භය දක්වා අස්වාන් නගරය වැදගත් යුද බලකොටුවක්ව පැවතුණි.

අස්වාන් පළාතේ ජනගහනය 1947 දී තුන් ලක්ෂයක් පමණ විය. නගරයේ ජනගහනය (1956) 31,110කි.

අස්වාන් නගරය අසලින් නයිල් ගඟ හරහට බඳින ලද වේල්ල නිසා එම නගරය මහත් ප්‍රසිද්ධියක් ලබා ඇත. 1902 දී පළමුවෙන් සාදා නිම කරන ලද මෙම අස්වාන් වේල්ල 1912 දී ද 1929 දී ද 1934 දී ද තව තවත් විශාල කරන ලදි. වේල්ලෙහි සම්පුර්ණ දිග අඩි 6,970කි. වැඩි ම උස අඩි 174කි. එහි සොරොව් 180කි. වේල්ල නිසා හටගැනුණු ජලාශයෙහි (එල් බාසාන්) අති විශාල ජලස්කන්ධයක් අල්ලයි. අස්වාන් වේල්ල බැඳීම නිසා සුප්‍රසිද්ධ ෆෛලී දිවයින සහ එහි පිහිටි අයිසිස් (බ.) දේවස්ථානයත් අවුරුද්දෙන් වැඩි කාලයක් තුළ ජලයෙන් යට වී පවතී. අවට ප්‍රදේශයෙහි ගොවිතැන සඳහා ජලසම්පාදනය කිරීම අස්වාන් වේල්ලෙන් මෙන්ම අස්යුත්හි වේල්ලෙන් ද පාලනය කරනු ලැබේ.

එහෙත් එල් ඛාසාන්හි රැස් කළ හැකි ජල ප්‍රමාණය මිසරයේ කෘෂිකර්ම කටයුතු සඳහා ප්‍රමාණවත් නොවේ. එහෙයින් ඉහත සඳහන් අස්වාන් වේල්ලට සැතපුම් 4ක් ගඟේ ඉහළින් අස්වාන් උස් වේල්ල බැඳීමට, 1960 ජනවාරි 9 වෙනි දින අරඹන ලදි. 1967 දි සාදා නිම කිරීමට බලාපොරොත්තු වන අස්වාන් උස් වේල්ල (සඩ් එල් ආලි) නිම වූ විට එහි උස අඩි 225ක් වන්නේය. වේල්ල මුදුනෙහි දිග සැතපුම් තුනක් වෙයි. මෙම අලුත් වේල්ලෙන් සෑදෙන ලෝකයේ විශාලතම කෘත්‍රිම ජලාශයෙහි විශාලත්වය වර්ගසැතැපුම් 1,150කි. නව ජලාශයේ ජලමට්ටම නිසා නයිල් ගඟේ දෙවැනි දිය ඇළි පෙළ අඩි 30ක් ජලයෙන් යටවන හෙයින් සුඩානය හා මිසරය අතර නාවික පහසුකම් ප්‍රථම වරට ඇති වේ. එමෙන් ම මෙතරම් විශාල ජලාශයක බලපෑම නිසා ඒ ආශ්‍රිත වායුවෙහි තෙත් ගතිය ද වෙනස් වන හෙයින් අනාගතයේ දී මේ අවට පෙදෙස්වල දේශගුණය වෙනස් විය හැකිය.

අවාසනාවකට මෙන් නව ජලාශය නිසා, පැරණි මිසර හා ක්‍රිස්තියානි ශිෂ්ටාචාරයන්ගේ ශ්‍රී විභූතිය පිළිබිඹු කරන නටබුන් බහුලව තිබෙන ආදි නියුබියානු ප්‍රදේශය ජලයෙන් යට වන්නේය. වාඩ් අල්ෆා, අබු සිම්බල් (බ.) අනිබා, ඩ’ර්, වාඩ් එස් සෙබුවා, ඩකා ආදී වර්තමාන නගර කීපයක් නව ජලාශයෙන් යට වේ. එහෙයින් යුනෙස්කෝ ආයතනය එක්සත් අරාබි සමූහාණ්ඩු රජයේ සහයෝගයද ඇතිව අබු සිම්බල් දෙව් මැදුරු දෙක ආරක්ෂා කරගැනීමේ විධිවිධාන යොදාගෙන යනු ලැබේ. අස්වාන් උස් වේල්ල බැඳ නිම කළායින් පසු නව ජලාශය මුළුමනින් ම ජලයෙන් පිරී යෑමට අවුරුදු හතරක් ගතවේ යයි කියනු ලැබේ. නව ජලාශය නිසා දියබත් වන පුරාවිද්‍යාත්මක වස්තූන් අතර ඩබොව්, ටාෆේ, ඩෙන්බූර්, එලිසියා හා ඩීර් යන ස්ථානවල පැරණි නියුබියානු දේව ස්ථාන පහක් හා නොයෙක් සෙල්ලිපි ප්‍රතිමා හා කැටයම් සහිත නටබුන් රාශියක් ද වේ. එහෙත් වත්මන් මිසරය මෙතරම් ජාතික දායාදයක් ජලයෙන් යට කරනුයේ මහත් වූ ආර්ථීක බලාපොරොත්තු ඇතිවය. වර්ෂයකට ඝන මීටර් 60 කෝටියක් පමණ වූ ජලස්කන්ධයක් ජලසම්පාදන කටයුතු සඳහා මේ මාර්ගයෙන් මිසරයට ලබා ගත හැකි වනු ඇත. මෙයින් ජලසම්පාදනය කළ හැකි බිම් ප්‍රමාණය අක්කර 2,250,000කින් පමණ වැඩි වේ. නැතහොත් මිසරයේ වගා කළ හැකි බිම් ප්‍රමාණය 30%කින් වැඩිවෙයි. එපමණක් නොවේ. මේ වේල්ල ආශ්‍රිත ජලවිදුලිමධ්‍යස්ථානයෙන් දැනට මිසරය පාවිච්චි කරන ප්‍රමාණය මෙන් දසගුණයක් නොහොත් වර්ෂයකට කිලෝවොට් කෝටි 12,000 පමණ විදුලිබලය ද නිපදවිය හැකි වේ.

(සංස්කරණය: 1965)