අසිත (4)
අසිත හෙවත් කාළදේවල නමින් බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි ඉතා ප්‍රසිද්ධ සෘෂිවරයෙක් විය. එතුමා අසිත, අසිතදේවල, කාළදේවල, කණ්හදේවල, කණ්හසිරි, සිරිකණ්හ යන නම්වලිනුදු හඳුන්වනු ලැබෙයි. අසිත යනු 'කාළ' පර්යායයි. සුදු නුවූයේ හෙවත් සිත නුවූයේ අසිතයි, කළුයි. කාළදේවල, කණ්හදේවල යනාදි තන්හි කාළ, කණ්හ යනුත් අසිත හෙවත් කළු යන අර්ථයි (සුත්තනිපාතට්ඨකථා). සිංහහනු රජතුමාගේ පුරෝහිත බමුණා හැටියට සේවය කළ මෙතෙමේ ඒ රජුගේ පුත් සුද්ධෝදන කුමරුට ශිල්ප ඉගැන්විය. එකුමරු රජ බවට පැමිණීමෙන් පසු කලක් එතුමාගේ ද පුරෝහිත බමුණුව සිට පසුව පැවිදිව රජඋයනෙහි ම වැස අෂ්ටසමාපත්ති උපදවා ගත් මේ බ්‍රාහ්මණයා අසිතදේවල හෙවත් කාළදේවල නමින් ප්‍රකට විය. කිසිවිටෙක දෙව් ලොව ගොස් සමවත් සමවැද කල් ගෙවීම එතුමාගේ සිරිතක් විය. අභිඥා බලයෙන් අතීතයෙන් 40 කපක් හා අනාගතයෙන් 40 කපක් යයි අසූ කපක් දැක්මෙහි ඔහු සමර්ථ වී යයි සඳහන් වේ. මෙතුමා තුසිත දෙව්ලොව දිවාවිහාරයෙහි යෙදී සිටි අවස්ථාවක සිදුහත් කුමරු උපන් පුවත අසා යුහුසුලුව රජගෙට ගිය බවත් රජතුමා කුමාරයන් වඩා ගෙනවුත් පෙන්වූ විට සිරිපතුලෙහි මංගල ලකුණු දැක බුදු වන බව වටහාගෙන සතුට ප්‍රකාශ කළ බවත් තමාට එතුමා බුදු වන තෙක් ජීවත්වනු බැරි බව දැන ශෝකය පළ කළ විට රජතුමා කුමාරයාණන්ට වන විපතක් නිසා ඔහු ශෝකවූයේ යයි සිතා බිය වූ බවත් සුත්තනිපාතයෙහි නාළකසූත්‍රයෙහි සඳහන් වෙයි. ඍෂිවරයා කුමාරයාණන්ගේ තත්වය පහදා රජු අස්වැසුවා පමණක් නොව සිය සොහොයුරියගේ පුත්‍ර නාළක අමතා වහා ගිහිගෙන් නික්මැ බෝසතාණන් නමින් පැවිදිවීමට ද එතුමා බුදු වූ පසු එළඹ එතුමාගේ අනුශාසනා පරිදි ගුණ දම් වඩා සසර දුකින් මිදීමට ද අවවාද කෙළේය. නාළක මාණවකයා ද එසේ කොට මහ බෝසතුන් බුදු වූ විට බණ අසා රහත් වී යයි ද අසිත ඍෂිවරයා බෝසතුන් බුදු වන්නට පෙර ම මියගොස් අරූපාවචර බඹලොව උපන්නේ යයි ද නාළකසූත්‍රයෙහි පළවෙයි (පරමත්ථජොතිකා සුත්තනිපාතට්ඨකථා).
ථෙරවාදී පොත්වල මොහු කාළදේවල නමින් සඳහන් වෙතත් සෙසු බෞද්ධ සාම්ප්‍රදායිකයන්ගේ පොත්වල අසිත යනු ම පෙනෙයි. අසිත තවුසාගේ බෑනණු වූ කිස්කින්ධා පර්වතවාසී නාරද තපස්වීහු බෝසතුන් උපන් දා ඇතිවූ මහත් ආලෝකය දැක ඒ කිම්දැයි අසිත තවුසාගෙන් ප්‍රශ්න කළ බව හා අසිත තවුසා එය පහදා දුන් පසු ඒ දෙදෙන ම බෝසතුන් දක්නට ආ බව අවදානකල්පලතා පල්ලවයෙහි ද සිය බෑනණු වූ නරදත්ත මාණවකයා සමග අසිත තවුසා බෝසතුන් දක්නට ගිය බව ලලිතවිස්තරයෙහි ද නාළකයා කැටුව වින්ධ්‍යා පර්වතයෙහි සිට පැමිණි බව මහාවස්තුවෙහි ද කියන ලදි.
අසිත තවුසා විසින් බෝසතුන්ගේ අනාගතය ප්‍රකාශ කරන ලද ස්ථානයෙහි කරවූ ස්තූපයක් හියුං සාංට දක්නට ලැබුණ බව එතුමාගේ භ්‍රමණ වෘත්තාන්තයෙහි සඳහන් වේ.
(සංස්කරණය: 1965)
