අහමදාබාද්
ඉන්දියානු සමූහාණ්ඩුවේ බොම්බාය ප්‍රදේශයේ උතුරු කොටසේ පිහිටා ඇති දිස්ත්‍රික්කයට හා එහි ප්‍රධාන නගරයකට මේ නම භාවිත වේ.
අහමදාබාද් දිස්ත්‍රික්කය
මෙහි බටහිර හා දකුණු සීමාවන් වී ඇත්තේ කතියවාර් අර්ධද්වීපයයි. මේ දිස්ත්‍රික්කයට උතුරෙන් බැරෝඩා දිස්ත්‍රික්කය ද ඊශාන දිගින් මහීකාන්ත දිස්ත්‍රික්කය ද නැගෙනහිරින් බාලාසිනෝර් ප්‍රදේශය හා කයිරා දිස්ත්‍රික්කය ද ගිනිකොන දෙසින් කැම්බේ බොක්ක හා එම දිස්ත්‍රික්කය ද පිහිටා ඇත. අහමදාබාද් දිස්ත්‍රික්කය මෑතක් වනතුරු ම මුහුදට යට වී තුබුණු බවට ලකුණු පෙනෙන්නට තිබේ. මෙහි ප්‍රමාණය වර්ග සැතැපුම් 3,879ක් පමණ වෙයි.
අහමදාබාද් දිස්ත්‍රික්කයට අයත් භූභාගය ඈත අතීතයේ සිට ම මනුෂ්‍යවාසව පැවති බවට පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂ්‍ය ලැබී ඇතත්, ගොවි කර්මාන්තය මුලින් ම බහුල වශයෙන් කිරීමට එහි පටන් ගන්නා ලද්දේ අන්හිල්වාඩ් (පඨාන්) දේශයේ සෝලන්කි රාජ්පුත් රජවරුන්ගේ කාලයේ දී (746-1297) බව කියති. ක්‍රි.ව. 1297 දී දිල්ලියේ සුල්තාන් අලවු දීන් ඛිල්ජි මුළු ගුජරාට් ප්‍රදේශය ම තමාගේ රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමෙන් පසුව අහමදාබාද් දිස්ත්‍රික්කය පාලනය කරනු ලැබුයේ මුස්ලිම් ආණ්ඩුකාරයකු මගිනි. ක්‍රි.ව. 1391 දී එහි මුස්ලිම් ආණ්ඩුකාරයාවූ සෆාර්ඛාන් (1391–1411) 1401 දී දිල්ලියේ සුල්තාන්ට යටත් නැති රජකු ලෙස මේ ප්‍රදේශය පාලනය කරන්නට විය. ඔහුගේ මරණින් පසු ඔහුගේ මුනුබුරු වූ අහමද් ෂා ක්‍රි.ව. 1411 ජූනි මාසයේ දී ගුජරාට් ප්‍රදේශයේ රජකමට පත්ව ඉහත කී සෝලන්කි රාජ්පුත්වරුන් ඉදිකොට තිබූ නගරය පැවති ස්ථානයෙහි අහමදාබාද් නව නගරය ඉදිකළේය. ක්‍රි.ව. 1572 දී අක්බාර් ගුජරාට් ප්‍රදේශය යටත් කර ගැනීමෙන් පසු අහමදාබාද් ප්‍රදේශය ද මෝගල් පාලනයට අසුවිය. 1573 දී මේ අසල ඇති වූ කැරැල්ලක් අක්බාර් අධිරාජයා විසින් මැඩ පවත්වන ලදි. මෝගල් අධිරාජ්‍යයේ අවසාන යුගයේ දී අහමදාබාද් දිස්ත්‍රික්කයට අයත්ව තිබුණු ප්‍රදේශය මරාඨීන් සතුවිය. ක්‍රි.ව. 1818 දී බ්‍රිතාන්‍යයන්ට අයත්වුණු මේ ප්‍රදේශය පාලන පහසුව සඳහා දිස්ත්‍රික්කයක් හැටියට වෙන් කොට ලූ හෙයින් ඊට අහමදාබාද් දිස්ත්‍රික්කයයි නම් කැරිණ. මේ දිස්ත්‍රික්කයේ ජනගහනය (1941) 1,372,171ක් පමණ විය.
අහමදාබාද් නගරය
බොම්බායට සැතපුම් 300ක් පමණ උතුරෙන් සබාර්මතී නදියේ වම් ඉවුරේ පිහිටා ඇත. අහමදාබාද් ඉන්දියාවේ දැනට ඇති ප්‍රධාන නගර හයෙන් එකකි. ක්‍රි.ව. 1516 දී පමණ පැමිණි ප්‍රතිකාල් ජාතික බාර්බෝසා එය ඉතා දියුණු අලංකාර නගරයක් ව පැවති බව පවසා ඇත. අක්බාර් අධිරාජයාගේ කුලුපග මිත්‍රයකු හා අමාත්‍යයකු වූ අබුල් ෆසල් අල්ලාමි (1551–1602) අහමදාබාද් නගරය එකල ඉතා දියුණු තත්ත්වයක පැවති, සැපදායක දේශගුණයකින් යුත්, ධනධාන්‍යාදියෙන් ආඪ්‍ය ශ්‍රේෂ්ඨ නගරයක් බව තමාගේ කෘතියක සඳහන් කරයි. ක්‍රි.ව. 1615 දී මේ නගරයට පැමිණි බ්‍රිතාන්‍ය තානාපතිවර ශ්‍රීමත් තෝමස් රෝ (බ.) එය ලන්ඩන් නගරය මෙන් විශාල වූ ශෝභාසම්පන්න නගරයක් බව කියා ඇත. නගරයේ කොටු පවුරෙන් වට වූ කොටසේ ප්‍රමාණය වර්ග සැතැපුම් දෙකක් පමණ වෙයි. මෙහි බොම්බාය-බැරෝඩා දුම්රිය මාර්ගයේ නැවතුම් පොළක් ඇත. ගාන්ධිතුමාගේ අවිහිංසා ව්‍යාපාරය ද අහමදාබාද් නගරය ප්‍රසිද්ධ වීමට එක් හේතුවකි. මෙහි ජනගහනය (1941) 591,267ක් පමණ විය.
බොම්බායට දෙවැනි නොවන තරම් කර්මාන්තශාලා ගණනක් ඇති අහමදාබාද් නගරයේ වැඩි වශයෙන් කෙරෙන්නේ කපු කර්මාන්තයය. මේ හැර තෙල්, පිටි, සබන්, බුමුතුරුණු, හම්, වීදුරු ආදිය සාදන කර්මාන්තශාලා ද ඇත. නගරයෙන් පිට ස්ථාන කීපයක ම ලුණු කර්මාන්තය ද සරුවට කරනු ලැබේ. රන්රිදී තඹ පිත්තල වැඩ, ලී කැටයම් කිරීම, රේන්ද ගෙතීම මෙහි කෙරෙන ගෘහකර්මාන්ත ය.
ගෘහනිර්මාණ ශිල්පය අතින් ද අහමදාබාද් නුවර දෙවැනි වන්නේ අග්‍රා හා දිල්ලි යන නගරවලට පමණි. අහමදාබාද්හි හින්දු, මුස්ලිම් සහ ජෛන ගෘහනිර්මාණ සම්ප්‍රදායන්ට අයත් මනහර ගොඩනැගිලි දක්නට ලැබේ. අහමද් ෂා රජු මුස්ලිම් පල්ලි තැනීම සඳහා එහි තුබූ හින්දු කෝවිල් ආදිය වනසා දැමූ බව කියති. 'ජමා මස්ජීද්' නම් වූ මහා මුස්ලිම් පල්ලිය කලින් හින්දු කෝවිලක්ව තිබුණකැයි කියත්. අහමද් ෂා සොහොන මෙහි ඇති නෂ්ටාවශේෂ අතර කැපී පෙනෙන විශිෂ්ට කෘතියකි. එ නුවර තනා ඇති හතිසිං ජෛන විහාරය ද රමණීය කැටයම්වලින් පිරි දක්ෂ නිර්මාණයකි. ජෛන ලබ්ධිකයෝ මේ නගරය ශුද්ධ නගරයක් ලෙස සලකති.
(සංස්කරණය: 1965)
