ආකන් (ඒක්ස් ලා ෂපෙල්)
(Aachen; Aix-la-Chapelle) ජර්මනියේ රයින්-වෙස්ට්ෆේලියා පළාතේ පිහිටි පැරැණි නගරයෙකි. මෙය කොලෝන් නගරයට සැතැපුම් 44ක් නිරිත දිගින් ද බෙල්ජියන්-ඕලන්ද දේශ සීමාවට සැතැපුම් කීපයක් නැගෙනහිරින් ද පිහිටා ඇත.
යුරෝපයේ වැදගත් ඓතිහාසික නගරයක් වූ මෙහි බාහිර කොටස දියුණු වූ නවීන වෙළෙඳ නගරයක සිරිය උසුලයි. අඟුරු ආකර බහුල මෙහි යකඩ කර්මාන්තය පිළිබඳ හැම අංශයක් ම දියුණු අන්දමින් කරනු ලැබේ. රබර් භාණ්ඩ රෙදිපිළී, වීදුරු බඩු, විදුලි උපකරණ ආදිය ද සාදනු ලැබේ. ඉදිකටු සහ අල්පෙනෙත්ති සෑදීම බොහෝ කලක සිට කෙරෙන දියුණු කර්මාන්තයකි. යුරෝපයේ ඉතා ම උෂ්ණ උණුදිය උල්පත ඇත්තේ මෙහිය. ෂ්වෙර්ට්බාඩ්-ක්වෙල නම් වූ එහි ජලයේ උෂ්ණත්වය පැ. 171°කි.
ආකන් මුලින් ම වැදගත් නගරයක් බවට පත්වූයේ රෝමවරුන්ගේ කාලයේ දීය. උණුදිය උල්පත්වලට අධිපති දෙවියා වූ ඇපොලෝ ග්‍රානුස්ගේ නාමය සලකා මෙයට ඔව්හු 'අක්වායි ග්‍රානි' යන නම දුන්හ. ඒ කාලයේ සිට ම පැවත එන මෙහි ඛනිජ උල්පත් අදත් ප්‍රසිද්ධය. මේ නගරය ෂාලමේන් (742–814) (බ.) රජුගේ ජන්මභූමිය ලෙස ද සැලැකේ. ඔහුගේ මෘතදේහය වළලන ලද්දේ ද එහිය. ආකන් නගරය තමාගේ රාජ්‍යයෙහි දෙවැනි නගරය සේ සැලකූ ෂාලමේන් මෙහි විශාල රජමැදුරක් ද දෙව්මැදුරක් ද කරවීය. 1531 දක්වා ජර්මන් රජුන් හා අධිරාජයන් තිස්දෙදෙනකු අභිෂේක ලැබුවේ මේ නගරයේ දීය. 17 වැනි ශතවර්ෂයේ දී ඇති වූ ආගමික යුද්ධවලින් හා මහා ගින්නෙන් පසු පරිහාණි මුඛයට පත් ආකන් නගරය 1801 දී ප්‍රංසයට එකතු වන තුරු ම නිදහස් නගරයක් ලෙස පැවැතිණි. මෙය ප්‍රසියාවට අයත් වූයේ 1815 දීය.
ස්පාඤ්ඤ නෙදර්ලන්තය අල්ලා ගැනුම සඳහා ප්‍රංසය කළ යුද්ධය අවසානයෙහි (1668) ද ඕස්ට්‍රියානු රාජ්‍යානුප්‍රාප්ති යුද්ධ අවසානයෙහි (1748) ද නැපෝලියන් යුද්ධ අවසානයෙහි (1818) ද යුරෝපයේ දේශපාලන තතු විසඳීම සඳහා මෙනුවර දී සම්මේලන පවත්වන ලදි. දෙවැනි ලෝක සංග්‍රාමයේ දී නාට්සි බලකඳවුරක්ව තිබුණු මෙහි ඓතිහාසික ගොඩනැඟිලි බොහොමයක් ම විනාශ විය. එම යුද්ධයේ දී ඇමෙරිකානු-ඉංග්‍රීසි මිත්‍රපක්ෂයට අයත් වුණු පළමුවන විශාල ජර්මන් නගරය වූ මෙහි ජනගහනය (1961) 172,000ක් විය.
(සංස්කරණය: 1965)
