ආකීය යුගය
භූවිද්‍යාවෙහි එන යුග පහෙන් ආදිම භූ යුගයයි. අවුරුදු පනස් කෝටියකට පෙර ආරම්භ වුණු කේම්බ්‍රියානු සමයට ඉහත දී ඇති වුණු නිසා මෙයට ප්‍රාක්-කේම්බ්‍රියානු යුගය යයි ද කියනු ලැබේ. ආකීය යුගය අවුරුදු එකසිය පනස් කෝටියක් පමණ කල් පැවැත්තේය. එම යුගයේ සත්ව ජීවිතය ඒකශෛලීය ප්‍රාණීන්ට පමණක් සීමා වී තිබුණු බව සිතිය හැකිය. මෙයට අයත් තීරණාත්මක වටිනාකමක් ඇති පාෂාණීභූත වස්තු කිසිවක් නොමැතිය.
ආකීය යුගයට අයත් පාෂාණ ශ්‍රෙණියෙන් වැඩි කොටසක් පසු කාලවල ඒ මතුපිට තැන්පත් වූ අවසාදිත පාෂාණවලට (බ.) යටවී ඇත. ආකීය පාෂාණ ශ්‍රෙණිය අතිශයින් විපරීත වූ අවසාදිත සහ ආග්නේය පාෂාණ විශේෂයකි. මතුපිටට පෑදී ඇති විශාල ම ආකීය ශ්‍රේණිය පිහිටා ඇත්තේ හඩ්සන් බොක්ක අවට කැනේඩියානු ප්‍රදේශයෙහිය. ආකීය ශ්‍රෙණියෙහි ප්‍රධාන පාෂාණ වන ග්රැනිට්, නයිස් හා සිස්ට් එහි ඇත. නැගෙනහිර ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද රාජ්‍යයේ ඇපලේචියන් කඳුවල පිහිටි බ්ලූ රිජ් වැටිය සහ අත්ලන්තික් වෙරළබඩ තැන්න අතර ප්‍රදේශයෙහි ද දැඩිව ඛාදනය වී ඇති රොකී කඳු මුදුන්වල ද ආකීය ශ්‍රෙණියට අයත් පාෂාණ මතුපිටට පෑදී තිබේ. දැඩි ග්ලැසියර ඛාදනය නිසා බෝල්ටික් මුහුද අවට පෙදෙස්වල ද ග්රැනිට් හා විපරීත අවසාදිත පාෂාණයෙන් යුත් ආකීය ශ්‍රෙණි දක්නට ලැබේ.
අප්‍රිකාවේ ට්‍රාන්ස්වල්හි සහ රොඩේසියාවේ ද ඉන්දියානු අර්ධද්වීපයෙහි ද චීනයෙහි සහ බ්‍රසීලයෙහි ද බටහිර ඕස්ට්‍රේලියාවෙහි ද යුරෝපයේ බෝල්ටික් මුහුදේ උතුරු වෙරළ වටා ද ආකීය පාෂාණ තිබේ.
ලංකා භූ පෘෂ්ඨයේ පදනම ද ආකීය යුගයට අයිති ග්රැනිට් සහ නයිස් යන පාෂාණවලින් සෑදී පවතින අතර, එහි මතුපිට ප්‍රදේශයෙන් විශාල කොටසක් ද ආකීය ශ්‍රෙණියට අයිතිය. කළුතර හරියේ සිට ඊශාන දෙසට විහිදෙන්නාවූ ද ඊශාන වෙරළේ සිට නිරිතට විහිදෙන්නාවූ ද බයොටයිට්-නයිස් පටි දෙකක් වේ. කොට්ටියාර් වරායෙන් දකුණට විහිදෙන නැගෙනහිර තැනිතලාව ආකීය පදනමට අයිතිය. කොට්ටියාර් වරායේ සිට මධ්‍යම කඳුකරය හරහා නිරිත දිග වෙරළට ම විහිදෙන කොටස කොන්ඩලයිට් නම් ආකීය පාෂාණයෙන් සෑදුණේ වේ. ඒ මත දිවෙන කිරිවාණ ගල් ඉල්ලම් ද මේ යුගයට ම අයිතිය. මධ්‍යම කඳුකරයෙහි පවතින ග්රැනිට් ද ඊට බටහිරින් පවතින කඩු ගන්නා නයිස් ද ආකීය පාෂාණ ම වෙයි.
ආකීය ශ්‍රෙණියෙහි ඛනිජ සම්පත් බහුලය. ලෝකයේ ප්‍රධාන රත්රන් නිධි පිහිටා ඇත්තේ ආකීය ශ්‍රේණිය ආශ්‍රිතවය. මේ හැර එහි ඇති නිකල්, තඹ ආදි ලෝහ වර්ග නිසා ද මිනිරන්, තලාතු මිනිරන්, කුරුවින්ද ආදි ඛනිජ ද්‍රව්‍ය නිසා ද ආකීය ශ්‍රෙණියෙහි ඇති ආර්ථික වැදගත්කම විශාලය.
මේ යුගයේ සත්ව ජීවිතය පිළිබඳව ලැබී ඇති සුළු සාධක අනුව ප්‍රොටෙරොසොයික, ආකියසොයික සහ ඉයොසොයික යනුවෙන් ඇතැම් විට මේ යුගය කාල පරිච්ඡේද තුනකට බෙදනු ලැබේ.
(සංස්කරණය: 1965)
