ආකේන්ජල්
(අර්ඛාංගෙල්ස්ක්) (Archangel; Arkhangelsk). සෝවියට් සමාජවාදී සමූහාණ්ඩු සංගමයේ උතුරු දෙස පිහිටි වර්ග සැතපුම් 228,610ක් පමණ විශාල පළාතකි. එම පළාතෙහි අගනුවර ද මෙනමින් ම හැඳින්වේ. නැගෙනහිරින් කෝම් පළාත ද දකුණින් වෝලොග්ඩා පළාත ද බටහිරින් කරිලියා (Karelia) පළාත ද උතුරින් සුදු මුහුද හා බැරෙන්ට්ස් මුහුද ද වෙයි. ඔනිගා, ඩ්විනා, මේසන්, චෙස්ක්ස්කායා සහ පෙචෝරා යන බොකු උතුරු වෙරළේ පිහිටා තිබේ. මේසන් බොක්කට නැගෙනහිරින් පිහිටි කොටස් ඇත්තේ ආක්ටික් වෘත්තයට උතුරිනි. නෝවායා සෙම්ලියා, කොල්ගූයෙෆ්, ෆ්‍රාන්ට්ස් ජෝසෆ්ලන්තය හා වයිගාක් (Vaigach) යන දිවයින් ද මේ පළාතට අයත්ය. අඩි 600ට පහළ තැනිතලාවක් වන මෙහි නිරිත සහ නැගෙනහිර කොටස්වල අඩි 1,000ක් පමණ උසැති කුඩා කඳුගැට ඇත. ඔනෙගා, ඩ්විනා, මේසන් සහ පෙචෝරා ප්‍රධාන ගංගාය. ඉතා ශීතල ප්‍රදේශයක් වූ මෙහි ජනවාරි මාසයේ උෂ්ණත්වය සමහරවිට පැ. 4° පමණ වේ. ජූලි මාසයේ පැ. 60.4°ක් පමණි. සාමාන්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය අඟල් 15කි. උතුරේ තුන්ද්‍රා ප්‍රදේශය වැල්ලෙන් සහ පිනිමුව පාසියෙන් වැසී තිබේ. දකුණු ප්‍රදේශයෙහි කේතුධර වනාන්තර ඇත. මසුන් මැරීම, සිනිඳු ලොම් පිණිස සතුන් දඩයම් කිරීම හා දැව කැපීම ප්‍රදේශවාසීන්ගේ ප්‍රධාන කර්මාන්ත වේ. ගොවිතැනට සාමාන්‍යයෙන් නුසුදුසු මේ පළාතෙහි සැමොයඩ් ගෝත්‍රික එඬේරු රයි, ඕට්, බාර්ලි, අර්තාපල් සහ හණ ආදිය සුළු වශයෙන් වගා කරති. ඔනිගා (5,254), මොලොටොව්ස්ක්, මේසන් (1,900), කොට්ලාස් සහ ආකේන්ජල් ප්‍රධාන නගරයි. 1956 දී මෙම ප්‍රදේශයේ ජනගහනය 1,205,000ක් විය.
නවීන පහසුකම්වලින් අනූන වූ මේ පළාතේ අගනුවර ද ආකේන්ජල් නමි. එහි වරාය උතුරු සෝවියට් රුසියාවේ ඉතා ම වැදගත් වරායයි. මෙහි අවුරුද්දෙන් හමසක් ම දිය මිදී පවතිතත් අයිස් කඩන නැව් යොදා ගමනාගමන පහසුකම් සලසා ගනු ලැබේ. ආකේන්ජල් නගරය දැව කර්මාන්තය සම්බන්ධයෙන් විශේෂ ප්‍රසිද්ධියක් දරයි. යන්ත්‍රානුසාරයෙන් ලී ඉරීම සහ තුනී ලෑලි, පල්ප් සහ කඩදාසි නිපදවීම මෙහි ප්‍රධාන කර්මාන්තයි. පිටරට යවන ද්‍රව්‍යවලින් සියයට 80ක් ම දැව සහ දැව භාණ්ඩය. හණ, සම් හා ලොම් කර්මාන්ත ද නැව් තැනීම සහ රසායන ද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදනය ද මෙහි කෙරෙන වෙනත් කර්මාන්තය. තල්මසුන් සහ ආක්ටික් සාගරික මසුන් මැරීමේ මධ්‍යස්ථානයක් ද වන මෙහි මාළුතෙල් සකස් කිරීම මෙන් ම මාළු (ටින්වල) ඇහිරීම ද බහුල ලෙස කරනු ලැබේ. උතුරු අක්ෂාංශ 64°33′ ආශ්‍රිතව පිහිටි මෙහි කෙටි ම දවාල පැය 3, 1/5කි. දිග ම දවාල පැය 21, 4/5කි.
10 වැනි ශතවර්ෂයේ දී නෝර්ස් ජනයා ජනපද පිහිටුවා ගත් නමුත් මෙහි විශාල වරාය සොයා ගන්නා ලද්දේ රිචඩ් චාන්සලර් විසින් 1553 දීය. ඉක්බිති ආකේන්ජල් 18 වැනි සියවස දක්වා රුසියාවේ එක ම වැදගත් වරාය වශයෙන් දියුණු විය. 1702 දී ලෙනින්ග්රෑඩ් (එකල පීට'ස්බ'ග්) වරාය විවෘත කිරීමෙන් පසුව එය පිරිහෙන්නට වන. 1762 දී මෙයට වෙළෙඳ වරප්‍රසාද දීම නිසා 1897 දී රුසියාවේ ආක්ටික් ප්‍රදේශ සංවර්ධනය අරමුණු කරගෙන මොස්කව් නගරයේ සිට වෝලොග්ඩා හරහා දුම්රිය මාර්ගයක් දැමීම නිසා ද මේ නගරය නැවත දියුණු වන්නට විය. 1918–1919 කාලයේ දී බ්‍රිතාන්‍යයේ මූලිකත්වය ඇතිව ගෙන යන ලද බොල්ෂෙවික්-විරෝධී ව්‍යාපාරයක මධ්‍යස්ථානය වූ මෙහි දෙවැනි ලෝක යුද්ධ සමයේ දී බ්‍රිතාන්‍යයෙන් සහ ඇමෙරිකාවෙන් රුසියාවට යවන ලද බොහෝ යුද්ධ භාණ්ඩ ගබඩා කරන ලදි. 1920 දී 45,000ක් පමණ ජනයා විසූ මේ නගරයේ ජනගහනය (1959) 256,000ක් විය.
(සංස්කරණය: 1965)
