ආයාගපට
ජෛන ලබ්ධිකයින්ගේ පුජනීය වස්තුවකි. ආයාගපට යන්නෙන් පූජාවට ලක් වූ ශිලා තලය යනාර්ථය ගෙන දෙයි. ආයාගපටයක හාත්පස දර්ශනීය කැටයම්වලින් අලංකාර කර තිබේ. එහි මැද භාගයෙන් ජෛන සමයට අයත් තීර්ථාකරයෙකු හෝ පුජනීය වස්තුවක් පිළිබිඹු කෙරේ. පැරණි ජෛන විහාරස්ථානයන්හි පිහිටුවා ඇති ඇතැම් ආයාගපටවල "අරහතුන් නැමදීම පිණිසය" යන අර්ථය ඇති පාඨයක් කෙටූ ශිලාලිපි ද තිබේ. මේ අනුව ඉතා පුරාණ කාලයේ පටන් ආයාගපටය ජෛන ලබ්ධිකයන්ගේ පූජනීය වස්තුවක් වූ බව පෙනේ.
මථුරා නගරයේ කන්කාලි ටීලා නමින් හැඳින්වෙන ස්තූපයෙන් සොයාගත් පුරාවස්තූන් අතර ඉතා පැරණි යුගයකට අයත් ආයාගපට කීපයක් ද විය. එයින් තුනක ම වාඩිවී සිටින ආකාරය නිරූපණය කෙරෙන තීර්ථාකරයන්ගේ අත් ඇකය මත තබා ඇත. සමහරක ජෛනයන්ගේ අෂ්ට මංගල වස්තුවලට අයත් මත්ස්‍ය යුගල, ස්වස්තික ආදි ලකුණු ප්‍රධාන ප්‍රතිමාව හාත්පස ක්‍රමානුකූලව පේළියක් වශයෙන් නිරූපණය කර තිබේ. එහි දී හමු වූ තවත් ආයාගපටයක හිස්වැස්මක හා ඡත්‍රයක සටහනක් ද විය. මේ ආයාගපටවලින් නිරූපණය කෙරෙන තීර්ථාංකරයන් වෙන් වෙන් වශයෙන් හැඳිනගැනීමට උපකාර වන ලකුණු හෝ ලාංඡන අවිද්‍යමානය. එහෙත් එක් ආයාගපටයකින් නිරූපණය වන නාගවිතානයෙන් එය පාර්ශ්වනාථගේ බව හැඳිනගත හැක. ජෛන මූර්තිකලාවේ පැරණිතම යුගයට සම්බන්ධ යථෝක්ත ආයාගපට ප්‍රාක්-කුෂාන් සමයට අයත් බව ශිලාලිපිවලට යොදන ලද අක්ෂරවලින් හෙළි වේ.
(සංස්කරණය: 1965)
