ආර්තවාභාවය
(Menopause). ආර්තවාභාවය ස්ත්‍රියගේ ප්‍රජනක අවධියේ අවසානය වේ. සියයට 50ක් පමණ ස්ත්‍රීන්ගේ ආර්තවය වයස අවුරුදු 45ටත් 50ටත් අතර නතර වේ. එහෙත් ඇතැම් විට ආර්තවාභාවය පන්තිස්වියෙහි දී පමණ හෝ පස්පනස් වියෙහි දී පමණ හෝ සිදුවිය හැකිය.
ජීවිතයේ පරිවර්තන යුගය හෙවත් ශාලාරාණි කාලය (climacteric) සාමාන්‍යයෙන් ආර්තවාභාවයට අවුරුදු එකකට හෝ දෙකකට හෝ පෙර ආරම්භ වේ. ආර්තවාභාවයට පසු ද එය අවුරුදු දෙකක් හෝ තුනක් පවතී. ආර්තවාභාවය ආරම්භයේ දී, ශරීරගත ඩිම්බාධාර හෝමෝනයක් වූ ඊස්ට්‍රස්ජනකය (oestrogen) ක්‍රමයෙන් ඉවත් වී යයි. එමෙන් ම ඩිම්බනීහරණය (ovulation) ද නතර වී ඉන් පසු ආර්තවාභාවය සිදුවේ. එහෙත් මෙය ම ආර්තවාභාව ලක්ෂණ ඇතිවීමට එක ම හේතුව යයි නොසිතිය යුතුයි. අන්‍ය සංකීර්ණ අන්තඃසර්ග වෙනස්වීම් ද සිදු වන බැවිනි.
ආර්තවාභාවය කීප ආකාරයකින් සිදුවිය හැකිය:
1. ප්‍රථම රජෝවහනයෙන් පසු මාස් පතා පැවති ආර්තව වහනය හදිසියෙන් නතරවීම සහ එය නැවත කිසිකලෙකත් සිදුනොවීම;
2. ආර්තව අතර කාලය වඩා දීර්ඝ වෙමින් ද විසර්ගය අඩුවෙමින් ද පැවතීම;
3. ආර්තව වහනය පවත්නා කාලසීමාව ක්‍රමයෙන් කෙටි වී යෑම - අපිආර්තවය (epimenorrhoea);
4. ඇතැම් විට අධික රක්තපාතයක් ඇතිවීම - ආර්තවාභාව ප්‍රදරය (menopausal menorrhagia);
5. අක්‍රමික ලේවහනයක් ඇතිවීම. එය සාමාන්‍ය තත්වයක් විය හැකි වුවත් විශේෂයෙන් සැලකිල්ල යොමු කළයුතු කරුණකි. ස්ත්‍රියක් විශේෂයෙන් ආර්තවාභාවයේ දී යෝනි මගින් වන අක්‍රමික ලේ වහනයක් ගැන කියා සිටින්නී නම් එය මාත්සරික රෝගයක ලක්ෂණයක් විය හැකි බැවින් ස්ත්‍රී රෝග පිළිබඳ විශේෂඥයකු ලවා පරීක්ෂා කරවා ගැනීමට ඇයට තරයේ අවවාද කළ යුතුයි.
ඇතැම්විට මේ කාලය තුළ දී සාමාන්‍ය ජීවිතයක් ගතකරන ස්ත්‍රියකට දෘශ්‍යමාන රෝග ලක්ෂණ නැතත් ශරීරයේ පෙනුමෙහි වෙනසක් ඇති වේ. බර ප්‍රමාණය අඩුවිය හැකිය. නැතහොත් උරහිස්හි හා උකුල් ප්‍රදේශයන්හි අමතර මේදය රැඳීමෙන් බර වැඩිවිය හැකිය. උදරපේශීන්ගේ තානය ද නැතිවී යාහැකියි.
ආර්තවාභාවය ආසන්න වන විට පහත සඳහන් ලක්ෂණ අතුරෙන් ඇතැම් ලක්ෂණ ද මතු විය හැකිය:
1. (නව මනෝලිංගික පරිසරයට හැඩ ගැසීමේ දුෂ්කරත්වයෙන් ඇති වන නොයෙක් ආකාර) මානසික විපර්‍ය්‍යාස: මලානිකභාවය, මැඩපවත්වා ගත නොහැකි කඳුළු පිරුණු ගතිය, හිසරදය, වහා කිපෙනසුලුබව, ක්ලාන්තය, නින්ද නොයෑම යනාදිය ඇතිවේ. ඇතැම් විට මලානිකභාවය මානසික රෝගයක් යයි සිතීමට තරම් දරුණු විය හැකිය. ශාලාරාණියට පෙර මානසික තත්ත්වය අස්ථීරව පැවැත්තේ නම් මේ කාලය තුළ දී එය තවත් උග්‍ර විය හැකිය.
2. වාහිනීචාලක ලක්ෂණ: මුහුණ තාප සහිතව රත්පැහැවීම (hot flushes). මුහුණෙහි සහ බෙල්ලෙහි සම රත් පැහැවීමත් සමග දාහගතියක් ශරීරය මුළුල්ලෙහි පැතිරී යයි. තත්ත්වය උග්‍ර වූ කල්හි මේ රත්පැහැය දිගට ම පවතී. දිනකට විසිවරක් හෝ තිස්වරක් පවා එය ඇතිවිය හැකිය. මෙය ආර්තවාභාවයට කලින් සිට පටන් ගෙන මාස හෝ අවුරුදු ගණනක් තිබී ඉන් පසුවත් පැවතිය හැකිය. එය රෝගියාට ඉතා පීඩාදායකය; රාත්‍රි කාලයෙහි නින්දට බාධා කෙරේ. එය
3. ස්ථූලභාවය: සාමාන්‍යයෙන් දනිස් සන්ධීන්හි පර්වදාහය සමඟ එය නොයෙක්විට ඇතිවේ. සමහර විට බර වැඩිවීම සහ උදාසීනතාව නිසා ව්‍යායාම් ප්‍රමාණය අඩු වීම ඊට හේතුව විය හැකිය. එයින් බර තවත් වැඩිවේ.
4. ජඨර ආන්ත්‍රික විපර්‍ය්‍යාස: මලබද්ධය, බඩපිපුම් ගතිය හා ආහාර නොදිරවීම නොයෙක් විට ඇතිවේ.
5. අනියම් ස්නාසාවේදීය ලක්ෂණ: අත්පා පුපුරු ගැසීම, හිරිවැටීම, ඉදිකටුවලින් අනින්නාක් මෙන් දැනීම, සන්ධි වේදනාව, හිසරදය, කන්වල ඝෝෂාව ආදිය ගැන නොයෙක් විට පැමිණිලි කරයි. රුධිර පීඩනය ද තරමක් වැඩිවිය හැකිය. මේවා ආකුල වූ ස්නායු පද්ධතියක ලක්ෂණයෝයි.
ඩිම්බාධාර කෘත්‍යය නතරවීමත් සමඟ ජන්‍ය කාර්ෂය (genital tract) ක්‍රමයෙන් නොනැවතී වැඩිවන නිර්භරණයකට (atrophy) භාජන වේ. කනීය අධර හැකිළෙයි, පැතැලි වෙයි. යෝනිය ක්‍රමයෙන් පටු වේ. එය ආවරණය කරන අපිච්ඡදය සහ භගය හැකිළෙයි. ධරාව වඩාත් කුඩා වේ. ඩිම්බාධාරය සූක්ෂ්ම දර්ශකයක ආධාරයෙන් පරීක්ෂා කළහොත් එහි කූප සෑදීම් සියල්ලක් ම නතරවී තිබෙන බවත් එය බහුල වශයෙන් තන්තුමය පටකයෙන් යුක්ත බවත් දැක්ක හැකිය. කෙසේ වෙතත් මේ වෙනස්වීම් හදිසියෙන් සිදුවේ යයි සිතිය යුතු නොවේ. පශ්චාත් ආර්තවාභාවතත්වයට පැමිණීමට නොයෙක් විට අවුරුදු කීපයක් ගතවේ. මේ කාලය තුළ දී පවා ස්ත්‍රියට ඉතා ප්‍රයෝජනවත් අභ්‍යන්තර ස්‍රාවයන් සමහරක් ද ලැබෙන හෙයින් ඇය ශාරීරික වූත් මානසික වූත් අනියම් සහ ආකස්මික හැඩගැස්වීමකට භාජන නොකොට පශ්චාත් ආර්තවාභාවයට හෙමිහිට පමුණුවනු ලැබේ.
ආර්තවාභාව ලක්ෂණ පීඩාදායක වූ විට වෛද්‍යවරයකුගෙන් ප්‍රතිකාර ලබා ගත යුතුය. සුදුසු ආහාර, පිරිසිදු වාතාශ්‍රය හා සෑහෙන පමණ නින්ද මේ කාලය තුළ දී ඉතා අවශ්‍යය.
ජීවිතයේ මේ අවධියට මනෝවිද්‍යාත්මක ආකෘතියක් ඇති හෙයින් රෝගීභාවයක් අපේක්ෂා කිරීමට ස්ත්‍රීන්ට අනුබල නොදිය යුතුය. ඔවුන් ගෙයින් පිට ව්‍යාපාරයන්හි හෝ සේවාවන්හි හෝ සැලකිලිමත් ලෙස යෙදී කඩිසර ජීවිතයක් ගත කිරීමට මෙහෙය විය යුතුය. එවිට ඒ ස්ත්‍රීන්ට පෙර විසූ පිළිවෙළට වඩා තැන්පත් සිතකින් යුතුව ප්‍රීතිමත්, ප්‍රයෝජනවත් ජීවිතයක් ගත කිරීමට මඟ සැලසේ.
(කර්තෘ: ඇස්.ඩී. රත්නපාල)
(සංස්කරණය: 1965)
