ආරෝහක ශාක
(Climbing Plants). යම් යම් ආධාරකයන්ගේ උපකාරයෙන් උඩට ඇදීයන ශාකවලට ආරෝහක ශාක යයි කියනු ලැබේ. මේ ශාකයෝ උඩට ඇදීයාම පිණිස නොයෙක් නොයෙක් ක්‍රම පිහිට කොට ගනිති. කටරොළු (ක්ලිටෝරියා ටෙර්නාටෙයා) ගිරිතිල්ල (ආජීරියා පොපුලිෆෝලියා) සහ තුන්බෙර්ජියා ග්රන්ඩි ෆ්ලෝරා වැනි වැල් යම්කිසි ආධාරකයක් වටේ සර්පිලාකාරයෙන් එතී උඩට නඟී. බුලත් (පිපෙර් බෙට්ලෙ) සහ ගම්මිරිස් (පිපෙර් නිග්රුම්) ආධාරකයක් දිගේ නඟින්නේ ආගන්තුක මුල්වල උපකාරයෙනි. කඳේ ගැටවල හටගන්නා මේ මුල් ආධාරකයට සවි වෙයි. නියඟලා (ග්ලෝරියෝසා සුපෙර්බා), කරිවිල (මොමෝඩිකා කරන්ෂියා), හීරැස්ස (විටිස් ක්වඩ්රන්ගුලාරිස්), වැල්දොඩම් (පසිෆ්ලෝරා එඩුලිස්), ක්ලෙමටිස්, අන්ටිගනොන් හා කබරස (ස්මිලක්ස්) වැනි ශාක උඩට නඟින්නේ පහුරු නම් වූ විශේෂ අවයවවල උදව්වෙනි. මේ පහුරු කොකුවල ආධාරයෙන් උඩට නඟින තවත් ශාකයක් නම් වේවැල්ය (කලාමුස් රොටාන්ග්). හාතවාරිය වැල (අස්පරගුස් රසෙමෝසුස්) ආධාරකය වටේ එතී උඩට නඟියි. එහි කඳේ පහතට නැමී තිබෙන කොකු වැනි කටු ආධාරකය තදින් අල්ලා ගැනීමට උපකාරී වේ. මේ කටු විකරණය වූ පත්‍රය. විකරණය වූ කඳන් හෝ කොළ හෝ කොළවල කොටස් හෝ වන්නට ද පුළුවන. පහුරක අග කොටස දික් වන විට ක්‍රමවත් පරිදි චලනය වෙයි. මෙසේ චලනය වන විට යම්කිසි ඝන ද්‍රව්‍යයක වැදුණහොත් පහුර ඒ ද්‍රව්‍යය වටේ දඟර ගැහේ. ළපටි පහුර අතිශයින් සංවේදී වුව ද මේරූ විට සංවේදිතාව නැතිවේ. ආතබොට්රිස් වැනි ශාකවල විකරණය වූ මංජරී අක්ෂකයකින් අතිශයින් සංවේදී කොක්කක් සෑදේ. මේ කොක්ක ආධාරකයට සවි වූ පසු ඝන වී කාෂ්ඨීය වේ. සමහර ශාකයෝ කොකුවල ආධාරයෙන් උඩට නඟිති. බෝගෙන්විලෙයා වැනි ශාකයන්ට කොකු මෙන් නැමුණු කටු තිබේ. මේ ශාක නැමුණු කටුවල ආධාරයෙන් ආධාරකවලට ඇමිණේ. මේ හැර නිදිකුම්බ (මිමෝසා පුඩිකා) සහ රෝස වැනි තවත් බොහෝ ශාක ඒවායේ ඇති කටුවල ආධාරයෙන් නිරායාසයෙන් වෙනත් පඳුරු උඩට නඟී.
ආරෝහක ශාකයන්ගේ අභ්‍යන්තර ව්‍යූහයෙන්, උඩට ඇදී යෑම පිණිස ඒවා මැනවින් හැඩගැසී ඇති අයුරු පැහැදිලි වේ. අනික් ශාක හා සසඳා බලන කල ඒවායේ කඳන්වල ඇත්තේ වාහිනී ස්වල්පයකි. ඒ වාහිනී ද විශාලය. ලීයේ වෙනත් පටක ස්වල්පයක් ද වේ. අකාෂ්ඨ වර්ගවල කැම්බියම ඇතත් එය බෙදීයෑමෙන් වෙනත් පටක සාමාන්‍යයෙන් නොසෑදේ. ඉතා හොඳට වර්ධනය වූ ප්ලෝයමයක් ඒවාට තිබේ. සමහර ආරෝහක ශාකවල ප්ලෝයමය දෙගුණ වී බඩයෙහිත් ප්ලෝයමයක් ඇත. සනාල පටවල කෙඳි පටක තිබෙන්නේ ස්වල්ප වශයෙනි. මේ නිර්මාණයේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ආරෝහක ශාකවල කඳන් දුර්වලය, නැමෙනසුලුය.
ලෝකයේ සෑම ප්‍රදේශවල ම නොයෙක් නොයෙක් කුලවලට අයත් ආරෝහක ශාක බොහෝ තිබේ. ලෙගුමිනෝසේ, සපින්ඩාසේ හා බිග්නෝනියාසේ වැනි ශාකකුලවලට අයත් විශේෂ බොහොමයක් ම ආරෝහකයෝ වෙත්. ආරෝහක ශාක නිවර්තන මූකළාන්වල සැලකිය යුතු ලක්ෂණයකි. පෙතික වැල් සහ පුස් වැල් වැනි කාෂ්ඨාරෝහකයෝ (lianes) ඉතා විශාල ගස් උඩට නඟිත්. ඒවායේ නැමෙනසුලු වූත් කාෂ්ඨීය වූත් කඳන් කඹ මෙන් පහළට එල්ලෙයි. සෞම්‍ය දේශගුණය ඇති පළාත්වල ආරෝහක ශාක බොහොමයක් අකාෂ්ඨ පැළෑටි වේ. ආරෝහක ශාක ඒකබීජපත්‍රිකයන් අතරට වඩා ද්විබීජපත්‍රිකයන් අතර හමුවේ. ලයිගෝඩියුම් (පඹ) සහ ස්ටෙනොක්ලීනා පලෙස්ට්රිස් වැනි මීවන ද ආරෝහක ශාකය.
ඇතැම් ශාක යම් යම් ආධාරකයන්ගේ උපකාරයෙන් උඩට නඟින්නේ එළිමහනට විත් වාතයටත් ආලෝකයටත් තම කොළ සම්පූර්ණයෙන් අනාවරණය කිරීම සඳහා විය හැකිය. ශාක සංහතියෙහි අතිශයින් ව්‍යාප්ත ලෙසත් තනිකරවත් ආරෝහක ශාක හමු වීම ද එසේ ම ඒවායේ උඩට නැඟීමේ ක්‍රමවල ඇති විවිධත්වය ද සලකා බලන විට පෙනී යනුයේ ආරෝහක ශාකයන්ගේ මේ උඩට නැගීමේ පුරුද්ද ශාක පරිණාමයෙහි වෙනස් වෙනස් අවස්ථාවන්හි දී උපයා ගත් බවයි.
(සංස්කරණය: 1965)
