ආස්තරය

භූ ගර්භයේ සිට පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ ස්තර අතරට පැමිණ ඝන වන්නාවූ මැග්මාවෙන් ඇතිවන ආග්නේය පාෂාණ (බ.) තට්ටුවකි. එකිනෙකට ළංව පිහිටි පාෂාණ ස්තරයන් අතරට මැග්මා ගලා ගොස් ඝනවන හෙයින් ආස්තරය පාෂාණ ස්තරයන්ට සමාන්තරව පිහිටයි. ඝනවීමට පෙර ඒ මැග්මා, ස්තර අතරින් ගලා යන හෙයින් ආස්තරය වැඩි ඝනකමකින් යුක්ත නොවේ. එහෙත් මැග්මා ගලාගිය ප්‍රදේශය අනුව ආස්තරයේ විශාලත්වය සීමා වේ. එංගලන්තයේ වෙස්ට්මර්ලන්ඩ්හි සිට බෙරික්-ඔන්-ට්වීඩ් දක්වා විහිදි වින් ආස්තරය (Winn sill) වර්ග සැතපුම් 4,000කටක් වඩා විශාලය. මීට සමානකම් ඇති වර්ග සැතපුම් 6,000ක් පමණ විශාල ආස්තරයක් උතුරු ඇමෙරිකාවේ හඩ්සන් ප්‍රදේශයෙහි තිබේ. මැග්මා භූගතව ඝන වීම නිසා ඇතිවන ආස්තරය ආක්‍රාන්ත ආග්නේය පාෂාණයෙන් ම යුත් ඩයිකයට සමානය. ඩයිකයක් ඇතිවීමේ දී මැග්මා, සිරස් කුහරයක් තුළ ඝන වන අතර ආස්තරයක් ඇතිවීමේ දී එය තිරස් තලයක ම පිහිටයි. එහෙයින් සමහර ගිනිකඳු ඇතුළේ ද ඉවුරු අතරට කා වැදී ගිය මැග්මාවෙන් සෑදුණු ආස්තර ඇත. අයර්ලන්තය, ටෙනරිෆ්, සොම්මා, ඇට්නා සහ සමහර බටහිර ඉන්දියා දූපත් යනාදියෙහි ගිනිකඳු ආශ්‍රිතව මෙවැනි ආස්තර තිබේ.

පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පාෂාණ ස්තරයන්ට සමාන්තර ව මැග්මා තැන්පත් වන හෙයින් සමහර විට ආස්තරය මෙම පාෂාණ ස්තරය හා සමකාලීන පාෂාණ තට්ටුවකැයි වරදවා සිතීමට ඉඩ ඇත. කල්යාමේ දී ආස්තරය මතුපිට හා අවට පාෂාණ සේදී ගියහොත් දැඩිභාවය නිසා නග්නීකාරකයන්ට ඔරොත්තු දෙන ආස්තරය හේතුකොටගෙන ක්වෙස්ටා (cuesta) නම් භූ ලක්ෂණය ඇති වේ. එසේ නැත්නම් මොහොරයක් ඇතිවීමට ඉඩ ඇත. සමහර ආස්තරයන්හි ස්තම්භාකාර කුස්තූර ඇතිවන හෙයින් විටෙක මේවා බැසෝල්ට් දෝරයන්ට සමාන වේ. ආස්තර ඇතිවීමේ දී පාෂාණ ස්තර අතරට ගලා එන මැග්මාවේ උෂ්ණත්වය නිසා අවට අවසාදිත පාෂාණ වුවහොත් ඒවා බොහෝවිට විපරීතතාවන්ට භාජන වේ.

(සංස්කරණය: 1965)