ඇක්විටේන්
නිරිතදිග ප්රංසයේ පිහිටි ඓතිහාසික ප්රදේශයකි. රෝම අධිරාජ්ය සමයේ දී මේ ප්රදේශය ඇක්විටේනියා (බ.) නමින් හඳුන්වන ලදි. ක්රි.ව. 507 දී ෆ්රෑන්ක්වරුන් විසින් යටත් කරගන්නා ඇක්විලීයාව විනාශ වී ගියේය. මුළුමනින් ම ලද ඇක්විටේනියාව ක්රි.ව. 660 දී පමණ ඇක්විටේන් අමතක වී ගොස් තුබුණු ඇක්විලියාව නැවතත් නමින් ස්වාධීන ආදිපාද ප්රදේශයක් බවට පත් විය. එහෙත් ක්රි.ව. 736 දී පමණ මිටි පෙපින් (Pepin the Short) නමැති ෆ්රෑන්ක් රජු විසින් ඇක්විටේන් ප්රදේශය නැවත අල්ලා ගන්නා ලදි. ඔහු පුත් පාර්ලමේන් මේ ප්රදේශය කුඩා රාජ්යයක් වශයෙන් වෙන් කොට තම පුත් ලුවී (පසුව පළමු වන ලුවී අධිරාජයා) වෙත පවරා දුන්නේය. ලුවී I අධිරාජයාගේ පුත් පළමු වන පෙපින් රජුගේ මරණයෙන් (ක්රි.ව. 838) පසු ඇක්විටේන් ප්රදේශය බටහිර ෆ්රෑන්ක් (ප්රංස) රාජ්යයට එකතු කර ගන්නා ලදි. ඉන්පසු ප්රංස රාජ්යයට යටත් ආදිපාද ප්රදේශයක් වූ මෙය බටහිර යුරෝපයෙහි බල සම්පන්න විය. එකල මෙය ඇක්විටේන් ආදි පාද ප්රදේශය හෝ ගුයියෙන් ආදිපාද ප්රදේශය නමින් හඳුන්වන ලද්දේය.
ඇක්විටේන් ප්රදේශයේ ඵලනෝර් කුමරිය ක්රි.ව. 1137 දී ප්රංසයේ හත්වන ලුවී රජු හා සමඟ විවාහ වීමත් ඉන් පසු ඔහුගෙන් දික්කසාද වී ක්රි.ව. 1152 දී එංගලන්තයේ දෙවන හෙන්රි රජු හා සමඟ විවාහ වීමත් හේතුකොටගෙන එම දෙරට අතර ඇක්විටේන් ප්රදේශයේ අයිතිය සම්බන්ධයෙන් නිරතුරු අරගළ ඇති වූයේය. අනතුරුව එංගලන්තය හා ප්රංසය අතර සිදු වූ 'සියක් අවුරුදු යුද්ධයෙන්' (1337-1453) පසු මුළු ඇක්විටේන් ප්රදේශය ම ප්රංසය විසින් අයිති කරගන්නා ලදි.
(සංස්කරණය: 1967)
