ඇන්සල්ම්
(Anselm) (1033-1109). එංගලන්තයේ විලියම් රජුගේ කාලයේ දී කැන්ටබරිහි ආච්බිෂොප් පදවිය ඉසුලූ ඉතාලි ජාතික ක්රිස්තියානි දාර්ශනිකයෙකි. කැන්ටබරි බිෂොප් පදවිය හෙබවූ ශ්රෙෂ්ඨතම චින්තකයා මෙතුමා යයි සලකනු ලැබේ.
ඉතාලියේ ඇඔස්ටාහි උපන් ඇන්සල්ම් පියාගේ ක්රෑරකම් නිසා නිවසින් පලා ගොස් ප්රංසයේ පූජකාරාමයකට පැමිණ ටික දිනකින් පූජකයෙක් විය. 1070 දී බෙක් ආරාමයේ ඇබට් පදවියට උසස් කරනු ලැබූ මෙතුමා යටතේ බෙක් පූජකාරාමය යුරෝපයේ ශ්රෙෂ්ඨතම අධ්යාපන පීඨයක් බවට පත් විය. එතුමා ස්වකීය ප්රථම දාර්ශනික කෘතිය කෙළේ එහි විසූ සමයේ දීය.
බෙක් ආරාමයට එංගලන්තයේ හිමිව තිබුණු දේපොළ පාලනය කිරීම පිණිස කීප වතාවක් එරටට ගිය ඇන්සල්ම් එංගලන්තවාසීන්ගේ සිත් දිනා ගත්තේය. මේ නිසා පසුව එතුමාට කැන්ටබරි ආච්බිෂොප් පදවිය ලබාගත හැකි විය. 1109 දී කලුරිය කළ එතුමා 1494 දී ක්රිස්තියානි සාන්තුවරයකු හැටියට ප්රකාශ කරනු ලැබීය.
ඇන්සල්ම්තුමාගේ දර්ශනයෙහි දෙවියන්වහන්සේට මුඛ්ය ස්ථානය දී ඇත. "දෙවියන් වහන්සේ නමැති පරම සත්යය අනිකුත් සෑම සත්යයක් හා සම්බන්ධය; සෑම ද්රව්යයක හා චින්තාවක මූලික හේතුව හෙවත් මූලධර්මය දෙවියන්වහන්සේය"යි එතුමා පැවසීය. "දෙවියන්වහන්සේ වැඩවසති"යි යන්න ස්ඵුට කර දැක්වීමට එතුමා ඉදිරිපත් කළ සද්භාව තර්කය සුප්රකට වූවකි. දෙවියන්වහන්සේ වූකලි ශ්රෙෂ්ඨතම චින්තන අරමුණ යයි අර්ථ විග්රහ කරන එතුමා යම්කිසි චින්තන අරමුණක් නොපවත්නා කල්හි අන්ය වූ එයට ඉඳුරා සමාන වූවක් පවතින්නේ නම් එය ශ්රෙෂ්ඨතම බවත් එයින් ඔප්පු වන්නේ ශ්රෙෂ්ඨතම වූ චින්තන අරමුණක් පැවතිය යුතු බවත් යැයි දක්වයි. එසේ නොවතොත් එයට ද වඩා ශ්රෙෂ්ඨතර වූවක් පැවතිය යුතු බැවින යනු එතුමාගේ තර්කයයි.
අන් ලෙසකින් මේ තර්කය දක්වතොත් මෙසේය: "අප විසින් සංකල්පනය කළ හැකි පරම ශ්රේෂ්ඨ පැවැත්ම දෙවියන්වහන්සේය. ඉදින් උන්වහන්සේ අප මනසෙහි ඇති වන සංකල්ප (අදහස්) මාත්රයක් පමණක් නම් එතුමන්ට පරිපූර්ණභාවයෙන් එක් අවශ්ය මූලාංගයක් ඌනය, හෙවත් ‘පැවැත්ම’ අඩුපාඩුය. ඒ නිසා පරම ශ්රෙෂ්ඨ වූ දෙවියන් වහන්සේ වැඩ සිටිය යුත්තාහ".
ගෝනිලෝ නම් පූජකවරයා මෙයට විරුද්ධව තර්ක කළේය. හුදු විකල්පනය (conception) පමණකින් පැවැත්ම වෙත අභිචාරාත්මක බලයකින් මෙන් නොයා හැකිය යනු ගෝනිලෝගේ තර්කය විය. පසු කල ඇක්වයිනාස් හා කාන්ට් වැනි දාර්ශනිකයන් විසින් ද ඇන්සල්ම්ගේ තර්කය බිඳ හෙළන ලදි.
ඇන්සල්ම්තුමාගේ දර්ශනයෙහි ඉතිරි මත කෙරෙහි ප්ලේටෝගේ අදහස් බලපා ඇත. ශු. අගෝස්තීනුතුමාගේ ඉගැන්වීම්වලින් කරුණු උපුටා ගැනීම මෙයට හේතු විය. නවප්ලේටෝනික තර්කයන්ගේ මාර්ගයෙන් දෙවියන්වහන්සේ පමණක් නොව ත්රිත්වය ද ඇතැයි ඔප්පු කිරීමට එතුමා වෙහෙස දැරීය. ශු. අගෝස්තීනුතුමා මෙන් ඇන්සල්ම්තුමා ද විශ්වාසයට මුල් තැන දුන්නේය. අවබෝධය ලබාගැනීම පිණිස විශ්වාසය ඇති කරගනු විනා විශ්වාසය පිණිස අවබෝධය ලබා නොගනිමැයි එතුමා ප්රකාශ කෙළේය. එතුමා විචාර බුද්ධිය දෙවන තන්හි ලා සැලකීය.
(සංස්කරණය: 1967)
