ඉලෙක්ට්රෝන අණ්වීක්ෂය
අතිසූක්ෂ්ම ද්රව්යයන් පරීක්ෂා කිරීම අවුරුදු සිය ගණනක් පැරණි විද්යාවකි. පසුගිය අවුරුදු ස්වල්පය තුළ දී ඉලෙක්ට්රෝන අන්වීක්ෂය නිපදවාගැනීම එම විද්යාවේ නවීනතම විශිෂ්ට ජයග්රහණයකි. මේ උපකරණයේ ආධාරයෙන් ඝන ද්රව්යවල ව්යූහය පරීක්ෂා කොට අධ්යයනය කිරීම ඒවායේ අණුවල දිග පළල ආදියෙහි ප්රමාණය දක්වා කළ හැකිය. මෙම අණ්වීක්ෂය මගින්, කෙළින් ම විෂ්කම්භ 30,000ක විශාලනයන් ඒ හා සරිලන විභේදන බලය ද සහිතව ලබා ගැනීම ඉඳුරා කළ හැක්කේය. මෙතෙක් අනාවරණය කරගත නොහැකි වූ ව්යූහයන්ගෙන් යුත් ඉතා කුඩා රෝග බීජයන් පවා මේ අණ්වීක්ෂයෙන් පරීක්ෂා කොට ඒවායේ ඉතා සූක්ෂ්ම ව්යූහ ද අධ්යයනය කළ හැකිය.
සාමාන්ය ප්රකාශ අණ්වීක්ෂයක (අණ්වීක්ෂය බ.) ආලෝක කිරණ ක්රියා කරන්නාක් මෙන් ඉලෙක්ට්රෝන අණ්වීක්ෂයක ඉලෙක්ට්රෝන කදම්බ ක්රියා කරයි. සාමාන්ය අණ්වීක්ෂයකට ප්රතිසම වන ඉලෙක්ට්රෝන අණ්වීක්ෂයේ ඉලෙක්ට්රෝන කදම්බයක් ආලෝක කිරණ වෙනුවට යොදනු ලැබේ. සාමාන්ය අණ්වීක්ෂයක පාවිච්චි කරන ප්රකාශ කාච වෙනුවට මේ අණ්වීක්ෂයේ චුම්බක කාච (magnetic lenses) පාවිච්චි කරනු ලැබේ. ප්රතිදීපන කඩතිරයක (fluorescent screen) ගැන්වීමෙන් ප්රතිබිම්බය දැක්ක හැකිය. ඉලෙක්ට්රෝන තරංගවල තරංග ආයාම ඉතා කෙටි බැවින් ඉලෙක්ට්රෝන අන්වීක්ෂයට ඉතා මහත් විභේදන බලයක් ඇත. එබැවින් කවරම හෝ ප්රකාශ උපකරණයකින් ලබාගත නොහැකි විශාලක බලයක් මේ අණ්වීක්ෂයෙන් ලබාගත හැකිය.
අණ්වීක්ෂයක විභේදන බලය එහි ඉතා වැදගත් ලක්ෂණය වේ. අණ්වීක්ෂයකින් ලබාගත හැකි විභේදන බලය එහි යොදන ප්රදීපනයේ තරංග ආයාමයෙන් නියම කෙරේ. 1000කට වැඩි වූ විශාලක බලයක් දෘශ්ය ආලෝකය යොදන අණ්වීක්ෂයකින් කිසි කලක වත් ලබාගත නොහැකි බව 19 වැනි ශතවර්ෂයේ දී ම දැනගන්නට ලැබිණ. 20 වැනි ශතවර්ෂය මුල දී වඩා කෙටි තරංග ආයාම යොදමින් අණ්වීක්ෂවල විභේදන බලය තවදුරටත් දියුණු කරන ලදි. මෙසේ කරන ලද්දේ පාරජම්බූල (ultra violet) ආලෝකය යොදමිනි. මේ ආකාරයෙන් 2500ක් පමණ වූ උපරිම විශාලක බලයක් ලබාගැනීමට හැකි විය. එහෙත් කල් යත් යත් විද්යාඥයන් අදහස් කළේ මීටත් වඩා ලොකු විශාලක බල ලබාගැනීමටය. ඉලෙක්ට්රෝනවලට (ඉලෙක්ට්රෝනය බ.) තරංග වැනි ස්වභාවයක් ඇති බවත් ඒවායේ තරංග ආයාම ඉතා කෙටි බවත් මීට පසුව දැනගන්නට ලැබිණ. ඉලෙක්ට්රෝනවල තරංග ආයාමය දෘශ්ය ආලෝකයේ තරංග ආයාමයෙන් 1/1,000,000ක් පමණ වේ. ඉලෙක්ට්රෝන හා ආලෝකය අතර ඇති ප්රතිසමතාව ඉලෙක්ට්රෝන ප්රකාශ විද්යාව (Electron Optics) පිළිබඳ පර්යේෂණවලින් පෙන්වා දෙන ලදි. ඉලෙක්ට්රෝන අණ්වීක්ෂ පද්ධතියක් නිපදවිය හැකි බවත් ප්රකාශ අණ්වීක්ෂයකින් මෙතෙක් ලබාගත නොහැකි වූ අධික විශාලක බලයන් ඉලෙක්ට්රෝනවල කෙටි තරංග ආයාමයේ හේතුවෙන් මෙවැනි අණ්වීක්ෂයකින් ලබාගත හැකි බවත් මේ අවස්ථාවේ දී විද්යාඥයන්ට වැටහිණි.
සාමාන්යයෙන් නිපදවන ආකාරයෙන් මේ නව අණ්වීක්ෂය දැන් ආලෝක ප්රභවයකට අනුරූප වන ඉලෙක්ට්රෝන තුවක්කුවකින් ද කොන්ඩෙන්සරය, අවනෙත හා ප්රක්ෂේපණ කාචය යනුවෙන් වූ චුම්බක ඉලෙක්ට්රෝන කාච ශ්රේණියකින් ද සමන්විතය. එහි උපනෙතක් නැත. නොයෙක් වර්ගයේ චුම්බක කාච තිබේ. සාමාන්යයෙන් චුම්බක කාචයක් දඟරයකින් හා යකඩ ධ්රැව හිස්වලින් යුක්තය. ප්රතිදීපන කඩතිරයක හෝ ඡායාරූප තහඩුවක ප්රතිබිම්බය ප්රක්ෂේපණය කරනු ලැබේ. ප්රතිදීපන කඩතිරයේ සෑදෙන ප්රතිබිම්බය අණ්වීක්ෂ පෙට්ටියේ තිබෙන කුඩා කවුළුවලින් දැක්ක හැකිය. ඡායාරූප තහඩුවෙන් ප්රතිබිම්බයේ කල් පවතින සටහනක් ලැබේ. ප්රකාශ උපකරණවල ප්රතිබිම්බය නාභිගත කරනු ලබන්නේ ඒවායේ කාච සිරස් අතට එහා මෙහා කිරීමෙන්ය. ඉලෙක්ට්රෝන අණ්වීක්ෂය නාභිගත කරන ක්රමය මීට වෙනස්ය. චුම්බකකර දඟරවල විද්යුත් ධාරා පාලනය කරනු ලැබ ඒ මගින් චුම්බක ඉලෙක්ට්රෝන කාචවල නාභීය දුර වෙනස් කිරීමෙන් ඉලෙක්ට්රෝන අණ්වීක්ෂයක ප්රතිබිම්බය නාභිගත කරනු ලැබේ. මේ ආකාරයෙන් නාභිගත කිරීම ඉතා සූක්ෂ්ම ලෙස කළ හැකිය.
නූතන විද්යාවේ ප්රගතිය සඳහා ඉලෙක්ට්රෝන අණ්වීක්ෂයෙන් ඉතා වැදගත් සේවයක් දැනට ම ඉටු වී ඇත.
(සංස්කරණය: 1970)
