උද්යෝතකර
ගෞතම මුනිවරයාගේ න්යාය සූත්රයට න්යායවාර්ත්තික නමින් ටීකාවක් කළ ආචාර්යවරයායි. සත්වන සියවස පමණේ දී ඔහු ජීවත්ව සිටි බව සලකනු ලැබේ. ඔහුගේ ජන්මභූමිය හෝ ජීවිතය පිළිබඳව ඇදැහිය හැකි තොරතුරු විරලය. ඔහු භාරද්වාජ නම් බ්රාහ්මණ ගෝත්රයට අයත් වූ බවත් පාශුපත ශෛව ලබ්ධිය ගත් ආචාර්ය්යවරයකු වූ බවත් න්යායවාර්ත්තිකයෙහි සඳහන් වේ. මාලව දේශයේ දැනට නර්වාර් නමින් හැඳින්වෙන පැරණි පද්මාවතී නගරය උද්යෝතකරගේ ජන්මභූමිය වී යයි ඇතැමෙක් සලකති. එසේ සැලකීමට හේතු වී ඇත්තේ පාශුපත ශෛව ලබ්ධිකයන්ගේ මූලස්ථානය එහි වීමත් උද්යෝතකර යන්නට සමාන උද්යෝතන ආදි නම් මේ දක්වා එහි ව්යවහාර වීමත්ය.
න්යායසූත්රකාරක ගෞතම මුනිවරයාගේ මත විකාසයට පමුණුවමින් වාත්ස්යායන නම් ආචාර්යවරයා විසින් කරන ලද න්යායභාෂ්යයට බෞද්ධ නෛයායික දිඞ්නාගපාදයන් නිර්දය ලෙස පහර දුන් හෙයින් න්යායවෛශේෂිකයන්ගේ ගෞරවයට වූයේ තදබල හානියකි. එහෙයින් වසුබන්ධු, දිඞ්නාග ආදි බෞද්ධ නෛයායිකයන්ගේ මත ඛණ්ඩනය කොට ස්වමත රැකගන්නා පිණිස උද්යෝතකර ආචාර්යවරයා විසින් න්යායවාර්ත්තිකය කරන ලදි. එහෙත් ඔහුගේ ප්රතිවාදයන්හි වූ දුර්වලභාවයත් අනුපයුක්තභාවයත් පෙන්වා දෙමින් ධර්මකීර්ති, ධර්මෝත්තර ආදි බෞද්ධ නෛයායිකයෝ ඔහුගේ මත බිඳ දමූහ.
(සංස්කරණය: 1970)
