උදුම්බරා දේවී
උම්මග්ග ජාතකයෙහි දැක්වෙන පරිදි දඹදිව තක්සලා නුවර දිසාපාමොක් ආචාරීන්ගේ දියණි කෙනකුන් වූ මෝතොමෝ පළමුව පිංගුත්තර නමැත්තාගේ ඇඹෙණියන්ව සිට පසුව වේදේහ රජුගේ අග මෙහෙසිය වූවාය.
දිසාපාමොක් ආචාරීන් වෙතින් සිප් සතර උගත් ජ්යෙෂ්ඨ ශිෂ්යයා වූ පිංගුත්තරහට එවක සිරිත්පරිදි ආචාර්ය්යවරයාගේ දුහිතෘව සරණ පාවා දෙනු ලැබුවාය. රුපශ්රීන් අගතැන්පත් මහ පිනැත්තියක වූ ඇගේ සිත පින් මඳ පිංගුත්තරයා කෙරෙහි නොබැඳිණි. පිංගුත්තරට ද ඇය නුරුස්නේ විය. දිනෙක තම මණාළිය ද කැටුව තම උපන් ගම වූ මියුලු නුවරට යෑමට පිටත් වූ පිංගුත්තර තෙමේ අතරමඟ දී ඇය දිඹුල් ගසෙක හිර කොට “කාලකණ්ණියගෙන් මිදුණෙමි”යි පලා ගියේය. උයන් කෙළියෙහි යෙදී ආපසු රජමාළිගයට යමින් සිටි වේදේහ රජතුමා ඇය දැක පිළිබඳ සිත් ඇතිව ඇය ගසින් බස්වා රජමාළිගයට කැඳවාගෙන ගොස් අගමෙහෙසුන් තන්හි තබාගත්තේය.
උදුම්බර (දිඹුල්) ගසෙක සිටිය දී වේදේහ රජුට මුණ ගැසුණු බැවින් එතැන් පටන් ඕහට උදුම්බරාදේවී යන නාමය ව්යවහාර විය.
දිනෙක දේවිය වේදේහ රජු සමග උයන් කෙළියට යද්දී රාජනියෝගයෙන් මඟ සරසමින් සිටි පිංගුත්තරයා දැක සිනහ පහළ කළාය. ඒ දුටු රජ ඇය අන් මිත්ර පුරුෂයකු දැක සිනහ පහළ කළහයි සැක උපදවා ඊට කරුණු විචාළේය. දේවිය සියලු පවත් සැල කළ කල්හි ද ඒ විශ්වාස නොකළ රජ සේනකාදි පඬිවරුන්ගෙන් විමසා ඉන් තෘප්තියට නොපැමිණියේ මහෞෂධ පණ්ඩිතයන්ගෙන් ද විචාළේය. එතුමාගේ විනිශ්චයෙන් දේවිය නිර්දෝෂ වූවාය. උදුම්බරා දේවී මහෞෂධ පණ්ඩිතයන් නිසා දිවි ලද බැවින් රජුගෙන් වර ඉල්ලාගෙන එතැන් පටන් ඔහු සිය මලණු කෙනකුන් ලෙස සලකන්නට වූවාය; ඔහුගේ හැම කිසෙහි ම උපකාර කළාය; අවසානයේ දී මහෞෂධයන් මැරීමට වේදේහ රජු උපක්රම යෙදූ විට ද ඔහුට ඒ බව කලින් දන්වා දිවි ගළවාගැනීමට ඉඩ සලසා දුන්නාය.
(සංස්කරණය: 1970)
