උප්පලවණ්ණා
ගෞතම බුදුරදුන්ගේ දෙවැනි අග්රශ්රාවිකාවයි. ඉද්ධිවිකුබ්බනයෙහි හෙවත් ඍද්ධිබලයෙන් විවිධ ස්වරූප ගැන්මෙහි හා මවා පෑමෙහි විශේෂ දස්කම් පෑ මෙතුමිය බුදුරදුන් විසින් ඍද්ධිමත් ස්ථවිරීන් අතර අග්රස්ථානයට පත් කරනු ලැබුවාය. සිය ඡවි වර්ණය හේතු කොටගෙන “උප්පලවණ්ණා” නම් වූවා යයි කියත්.
උප්පලවණ්ණා සැවැත්නුවර එක්තරා සිටුවරයකුගේ දියණි කෙනකුන්ව උපන්නාය. ඇය වැඩිවිය පැමිණි කල්හි දඹදිව රජවරුන්, සිටුවරුන් ආදි බොහෝ දෙනා ඇය සරණ කර ගැන්මට පැතූහ. තම දුහිතෘව එකකුට සරණ පාවා දෙනු ලැබුව හොත් අන් හැම අමනාප වන බැවින් ඊට උපායයක් කල්පනා කළ පිය සිටුවරයා ගිහිගෙන් නික්මෙන ලෙස ඇයට දන්වා සිටියේය. උපනිඃශ්රය සම්පත් ඇතිව සිටි ඕතොමෝ සිය පියාගේ ඉල්ලීමට එකඟව පැවිදි වී නොබෝ කලකින් තේජෝකසිණය වඩා සිව්පිළිසිඹියාපත් රහත්බව ලැබුවාය.
උප්පලවණ්ණා ස්ථවිරීන් පිළිබඳ බොහෝ කතා පුවත් පාලි සාහිත්යයෙහි එයි. ථෙරීගාථාවෙහි මෙතුමිය විසින් ප්රකාශ කරන ලදැයි දැක්වෙන ගාථා රාශියකි. ඛරාදිය, තිපල්ලත්ථමිග, කණ්හ, මුදුලක්ඛණ, සාරම්භ, කුරුධම්ම, ධොනසාඛ, සිරිකාලකණ්ණි, හිසපුප්ඵ, මනොජ ආදි ජාතක කථා සමූහයක ම උප්පලවණ්ණා ගැන සඳහන් වෙයි. ඇය පිළිබඳ ප්රවෘත්ති කීපයක් ධම්මපදට්ඨකථාවේ දක්නා ලැබේ. බුදුරජාණන්වහන්සේ ගණ්ඩම්බ වෘක්ෂමූලයෙහි දී යමාමහ පෙළහර පෑ අවස්ථාවෙහි උප්පලවණ්ණා ස්ථවිරීන් ද ප්රාතිහාර්ය්ය පෑමට අවසර අල්ලා සිටි නමුත් උන්වහන්සේ ඒ නොඅනුදත්හ. මෙතුමිය දැක්වීමට අදහස් කළ ප්රාතිභාර්යය වූකලි චක්රවර්ති ස්වරූපයක් මවාගෙන තිස්හය ගව්වක් පැතිර සිටුනා පිරිවර සෙනඟක් ඇතිව බුදුන් කරා එළඹ උන්වහන්සේට නමස්කාර කිරීමයි. පසු අවස්ථාවක මෙතුමිය බුදුරදුන්ගේ අවසරය ඇතිව ප්රාතිහාර්ය පෑ බවක් ථෙරිගාථාවෙහි සඳහන් වෙයි.
උප්පලවණ්ණා රහත් ඵලයට පත් පසු අන්ධවනයෙහි වෙසෙන සඳ දිනක් එතුමියගේ ඥාති සහෝදර ආනන්ද නම් තරුණයෙක් කුටියෙහි සැඟවී සිට බලවත් විරුද්ධතා මධ්යයේ එතුමියට බලාත්කාරකම් කෙළේය. රහත්හු පස්කම් සැප අනුභවයෙහි යෙදෙත් ද නැත් දැයි මේ කරුණ උඩ වාදයක් උපන. රහතුන්ගේ සිතට රාගාන්විත අදහස් පහළ නොවන බව ඉඳුරා වදාළ බුදුරජාණන් වහන්සේ කෙසේ වෙතත් ඉන් පසු මෙහෙණන් හට අන්ධ වනයෙහි වාසය තහනම් කළ සේක.
පදුමුත්තර බුදුන් සෙමෙහි සෘද්ධි බලයෙන් යුක්ත ශ්රාවිකාවක දුටු උප්පලවණ්ණා මතු බුදු කෙනකුන්වහන්සේ යටතෙහි එවැනි ම ඍද්ධි බලයෙන් යුත් ශ්රාවිකාවක වන සේ පැතූ බව ථෙරිගාථාවෙහි දැක්වේ. මෙම පුවත අපදාන පාළියෙහි සඳහන් වන්නේ අන් අයුරකිනි.
(සංස්කරණය: 1970)
