උපාදාන
දැඩි කොට ගැනීම උපාදාන නමි. මෙහි “උප” ශබ්දය දෘඪාර්ථයෙහිය. “උපායාස” ආදියෙහි මෙනි. කාමුපාදාන, දිට්ඨුපාදාන, සීලබ්බතූපාදාන, අත්තවාදුපාදාන යනුවෙන් උපාදාන සතරකි. කෙත් වත් රන් රුවන් ආදි වස්තු සංඛ්යාත කාමය දැඩිව ගනී නුයි කාමුපාදාන නමි. ආත්මයත් ලෝකයත් ශාශ්වතය ආදි වශයෙන් දෘෂ්ටිය දැඩිව ගනි නුයි දිට්ඨුපාදාන නමි. මෙයින් ශුද්ධිය වේ යයි ගෝශිල ගෝව්රතාදිය දැඩිව ගනී නුයි සිලබ්බතූපාදාන නමි. විසිවැදෑරුම් ආත්මදෘෂ්ටිය ආත්මවාදය දැඩිව ගනී නුයි අන්තවාදුපාදාන නමි.
සැකෙවින්, කාමච්ඡන්ද නම් වූ තෘෂ්ණාව දැඩි බව කාමුපාදානයයි. නොලද දැය පැතීම තණ්හාවයි. ලද දැය දැඩිව ගැනීම උපාදානයයි. මේ තණ්හා, උපාදාන දෙක පිළිවෙළින් අප්පිච්ඡතා, සන්තුට්ඨිතා යන ගුණයන්ට විරුද්ධයෝය. තණ්හාව නිසා සෙවීමේ දුක ඇති වන අතර උපාදනය රැකීමේ දුකට මුල් වෙයි. සෙසු දිට්ඨි-සීලබ්බත-අන්තවාද යන උපාදන තුන ම දෘෂ්ටිමාත්රයකි. විස්තර වශයෙන් එකසිය අටක් ප්රභේද ඇති තෘෂ්ණාවගේ ම දැඩිබව කාමුපාදානයයි. නත්ථි දින්නං (දුන් දැයෙහි පල නැත) ආදි වශයෙන් පවත්නා දසවැදෑරුම් මිථ්යාදෘෂ්ටිය විපර්යාසයෙන් ගැනීම දිට්ඨුපාදානයයි. ශීලයෙන්, ව්රතයෙන්, ශීලව්රත දෙකින් ශුද්ධිය වේ යයි ගන්නා මිථ්යාදෘෂ්ටිය විපර්යාසගුහණය සිලබ්බතූපාදාන නමි. රූපය ආත්ම යයි ගැනීම ආදි විසිවැදෑරුම් සත්කායදෘෂ්ටිය අන්තවාදුපාදානයයි.
උපාදානයන්ගේ හටගැනිමේ දී පළමු කොට ආත්මවාදය ද අනතුරුව දෘෂ්ටි-ශීලව්රත-කාමෝපාදානය ද උපදී. ප්රහීණ විමේ දී දෘෂ්ඨි-ශිලව්රත-ආත්මවාද යන තුන සෝවාන් මගින් ද කාමෝපාදානය රහත් මගින් ද නැසෙන්නේය.
(සංස්කරණය: 1970)
