උපාසකජනාලඞ්කාරය
සිංහල සාහිත්යය පෝෂණය කළ අනුවාද ග්රන්ථයන් අතුරෙන් එකක් වන මෙය පාලි භාෂාවෙන් විරචිත උපාසකජනාලඞ්කාර (බ.) ප්රකරණය සිංහලට නැඟීමකි. අනුවාද ග්රන්ථයක් වුව ද මෙහි ආරම්භයෙහි ධර්මප්රදීපිකා, පූජාවලී ආදි කෘතීන් ඇසුරු කොට ලියන ලද බුදුගුණ වැනුම් ද අවසානයෙහි ශ්රීවර්ධනපුර වර්ණනාවක් හා කීර්ති ශ්රි රාජසිංහ, රාජාධිරාජසිංහ, ශ්රී වික්රම රාජසිංහ යන රජුන් පිළිබඳ ප්රවෘත්ති ද දක්නට ලැබේ.
ලංකාද්වීපය මාඝ නමැති ද්රවිඩ රජුගේ ආක්රමණයෙන් මහත් විපතට භාජනව පැවති සමයෙහි හෙළ දිව් වැසි බොහෝ භික්ෂූහු ආත්මාරක්ෂාව හා ආගමාරක්ෂාව ද තකා පඬිරටට ගොස් සිරිවල්ලභ පුරයෙහි චෝඩගංග නම් සාමන්තභූපාලයා විසින් කරවන ලද පෙරම්පල්ලි නම් විහාරයක වාසය කළහ. ඒ භික්ෂූන් අතුරෙහි සිහළාවරිය ආනන්ද නම් මහතෙර කෙනකුන් විසින් එරට සාධුජනයාගේ ප්රසාදය සඳහා උපාසකජනාලඞ්කාර නමැති පාලි ග්රන්ථය කරන ලද්දේය.
ක්රි.ව. 1784-1811 කාලය තුළ මල්වතු විහාරයේ මහානායක පදවිය දැරූ වැලිවිට සරණංකර සංඝරාජයන්වහන්සේගේ අතැවැසි වූ මොරතොට ධම්මක්ඛන්ධ ස්වාමීන්ද්රයෝ යථෝක්ත පාලි උපාසකජනාලංකාරය පරිවර්තනය කරමින් දෙමස් සත්විසි දවසක් ඇතුළත සිංහල උපාසකජනාලඞ්කාරය සැපයූහ. ධම්මක්ඛන්ධ ස්වාමීන්ද්රයන් මේ ග්රන්ථය ලියූ දෙමස් සත්විසි දිනය කවර අවුරුද්දකට අයත් දැයි නිශ්චය කිරීම දුෂ්කරය. එහෙත් ග්රන්ථාවසානයෙහි ශ්රී වික්රම රාජසිංහ රජු දෙවරක් ම මහනුවරට පැමිණි සතුරු සෙන් පලවා හැරි බව දැක්වෙයි. මේ කියන දෙවැනි වාරය නම් 1804 දී මහනුවර ආක්රමණයට පැමිණි ඉංග්රීසි හමුදාවක් පලවා හැරීම විය යුතුය. එහෙයින් මේ ග්රන්ථය ලියූ කාලය ක්රි.ව. 1804-1811 අතර විය යුතුය.
ග්රන්ථයෙහි ප්රමාණය පරිච්ඡේද 9කි. එයින් පළමුවැනි පරිච්ඡේදය ශ්රාවකයාගේ උපාසකභාවය සිදු කරන ශරණ නිර්දේශයයි. එහි ක්රම-ප්රයෝජන-ප්රභේදාදිය හා ආනිසංසඵල වශයෙන් ශරණත්රය විස්තර කරන ලද්දේය. ශීලනිර්දේශ නම් දෙවැනි පරිච්ඡේදයෙහි උපාසකශීලය පිළිබඳ පරිපූර්ණ වූ විභාගය ද තෙවැනි ධුතාංගනිර්දේශයෙහි උපාසකයාට අනුරූප වූ එකාසනිකඞ්ග, පත්තපිණ්ඩිකඞ්ග යන ධුතාඞ්ග දෙකෙහි විස්තර ද සිව්වැනි ආජීවනිර්දේශයෙන් දැහැමෙන් සෙමෙන් ජීවිකාව කෙරෙමින් උපාසකරත්නාදිභාවයට පැමිණෙන අයුරු ද පස්වැනි පරිච්ඡේදයෙහි දානශීලාදි දශ පුණ්ය ක්රියා වස්තු ද දක්වන ලද්දේය. යළි සවැනි පරිච්ඡේදයෙහි ආර්යෝපවාද මාතෘඝාතකාදී සගමොක් දෙකට බාධක වූ අන්තරායකරධර්ම ද හත්වැනි පරිච්ඡේදයෙහි දිව්යමනුෂ්ය යන ලෞකික සම්පත් ද අටවැන්නෙහි උපාසකභාවයෙන් සිදු කළ හැකි ත්රිවිධ බෝධිසඞ්ඛ්යාත ලෝකෝත්තර සම්පත්තිය ද වර්ණනා කරන ලද්දේය. පුණ්යඵලසාධක නිර්දේශ නම් වූ නවවැනි පරිච්ඡේදයෙහි ශීලාදි කුශලධර්මයන්ගේ සාර්ථකභාවය සහේතුකව දක්වන ලද්දේ වේ.
සිංහල බෞද්ධ ජනතාවට ඉතා ප්රයෝජනවත් ධර්මසංග්රහයක් වූ මේ පොත කීප වරක් මුද්රණයෙන් ප්රකාශයට පැමිණියේය.
(සංස්කරණය: 1970)
