උරඃක්ෂත රෝගය
කාස රෝගයෙහි ම ප්රභේදයක් හැටියට හඳුන්වා ඇති මේ රෝගයට ක්ෂතජකාස, ක්ෂතක්ෂීණ යන නම් ද ව්යවහාර වේ. මේ රෝගය වක්ෂය (ළය) තුවාළ වීමෙන් හටගන්නා බැවින් එනම් විය. අධික වෙහෙස ගෙන දෙන කර්මයන් කරන්නවුනට ද ප්රමාණය ඉක්මවා අධික වශයෙන් මෛථුන සේවනයෙහි යෙදෙන්නවුනට ද රළු වූත් අල්ප වූත් පෝෂණ ගුණයෙන් හීන වූත් ආහාර වර්ග භෝජනයට ගන්නවුනට ද මේ රෝගය හටගැනීමට ඉඩ තිබේ.
මෙය හටගත් කල්හි වක්ෂස අතිශයින් වේදනා සහිත වේ; බිඳුණාක් වැනි වේ; බෙදී වෙන් වූවාක් මෙන් ද හැඟේ. දළ වේදනාවෙන් පීඩනය වෙයි. ඇඟපත වියළීම හා වෙව්ලීම ද ඇති වේ. වීර්යය, බල, වර්ණ, රුචි, ජඨරාග්නි යනාදිය ක්රමයෙන් හීන වේ. උණ, වේදනාව, සිතේ දීනබව, මල භේදය, අග්නිහානිය යන මේවා ද ඇති වේ. රෝගියා කසින විට දූෂිත වූ පීත වර්ණ, බෙහෙවින් දුගඳ, ගැට ගැසුණු ලේ සහිත සෙම බොහෝ කොට නික්මෙයි. ශුක්ර හා ඕජස් ක්ෂය වීමෙන් රෝගියා අතිශයින් කෘශ බවට පත් වේ. මෙකී ලකුණු ස්වල්ප වශයෙන් ඇති වීම පූර්වරූප ලෙස සලකනු ලැබේ. වක්ෂසෙහි වේදනාව, ලේ වමනය, කැස්ස යන මේවා උරඃක්ෂතය පිළිබඳ විශේෂ ලක්ෂණයි. රෝගියා බෙහෙවින් කෘශ වූ කල්හි ලේ සහිත මූත්ර පහ වීම ද දැළ, පිට, කටිය යන ස්ථානයන්හි වේදනා ද ඇති වෙයි.
ශරීර ශක්තිය හා අධික කෝෂ්ඨාග්නිය ඇති පුද්ගලයා කෙරෙහි හටගත් අලුත් වූ ද සුළු වශයෙන් ලකුණු ඇත්තා වූද උරඃක්ෂතය සාධ්යයි. වර්ෂයක් ඉක්ම ගිය කල යාප්ය වෙයි. සියලු ලකුණුවලින් යුක්ත වූයේ අසාධ්ය යයි කියන ලදි.
මේ රෝගයට ප්රතිකාර කිරීමේ දී දොස් ශමනය වන ඖෂධ දී ශරීර පුෂ්ටියට හා ඕජස් වර්ධනයට හිතකර දෑ ප්රයෝග කළ යුතුයි. ඉන් පසු පපුවේ ඇති වූ තුවාළ සන්ධානය සඳහා යෝග්ය ඖෂධ වර්ග රෝගියාට පානය කරවා ලේ, මස්, ශුක්ර හා ශරීර ශක්තිය වර්ධනය කරන ඝෘතාදිය යෙදිය යුත්තේය.
(සංස්කරණය: 1970)
