ගෝ-දයිගෝ
(Go-Daigo). ජපාන අධිරාජයෙකි. ක්‍රි.ව.1288 නොවැම්බර් 26 වන දින ක්යෝතෝහි (Kyoto) උපත ලැබූ ගෝ-දයිගෝ අධිරාජ්‍යයාගේ සම්පූර්ණ නම් ගෝ-දයිගෝ තෙන්නෝ ය (Go-Daigo Tenno). පෞද්ගලික නාමය තකහරු (Takaharu) වේ. ජපන් වැඩවසම් හමුදා පාලක ෂෝගුන්වරුගේ (Shogun) පාලනාධිකාරය අහෝසි කොට අධිරාජ්‍යයාගේ බලතල ස්ථාවර කිරීමට දයිගෝ, ගෝ-දයිගෝ කළ වෑයම හේතුවෙන් සිවිල් යුද්ධයක් ආරම්භ වූ අතර ජපන් රජ පවුල බල කඳවුරු දෙකකට බෙදුණු විරුද්ධවාදීන් බවට පත් විය.
තකහරු බලයට පත් වන්නේ ජපානයේ දේශපාලන වියවුල් සහිත සමයක ය. දේශපාලන බලය බල කණ්ඩායම් දෙකක් අතර පැවතුණි. අධිරාජ්‍යයා බලය හෙබ වූ රාජ සභාව ක්යොතෝවල ද ෂෝගුන්වරු බලය හෙබ වූ ආණ්ඩුව ජපානයේ නැගෙනහිර පෙදෙසේ කමකුරාවල ද විය. එකදු බල කණ්ඩායමක් හෝ පූර්ණ බලතල සහිත ස්ථාවර ආණ්ඩුවක් පවත්වා ගෙන නොයන ලදි. බලවත් පවුල් කිහිපයකගේ බලය පමණක් මෙම කඳවුරු දෙකෙහි විද්‍යමාන විය.
ක්‍රි.ව.11 වන සියවසේ දී හඳුන්වා දුන් පාලන සම්පාදයක් ක්යෝතෝහි දේශපාලන බලය තවත් වියවුලට පත් කරන ලදි. අධිරාජ්‍යයා බාල වයස්කාරයෙක් කිරුළෙහි රඳවා සිය විශ්‍රාමික දිවිය ගෙවීමට ආරාමයකට ඇතුළු වූ අතර එහි සිට පාලනය ගෙන යන ලදි. නියම ආකාර පාලන බලය සතු වූයේ ආරාමයේ සිටින විශ්‍රාමික අධිරාජ්‍යයා වෙත ය. බාලවයස්කාර අධිරාජ්‍යයාට තම විශ්‍රාමික අවධියේ දී පාලනය හිමි විය. එපමණක් නොව අධිරාජ්‍ය තනතුර සඳහා රජ පවුලේ ජ්‍යෙෂ්ඨ සහ කණිෂ්ඨ පිරිස් අතර තරගයක් ද විය. ගෝ-දයිගෝ කණිෂ්ඨ පිරිස් අතරින් අධිරාජ්‍ය තනතුරට පත්වූවෙකි. කුමකුරාහි පාලනය සඳහා නිරන්තර අරගල විය. හෝජෝ (Hojo) පරම්පරාව අතෙහි පැවැති බලය නාගසාකි පරුපරට මාරුවන විට ෂෝගුන්වරුන්ගේ බල අධිකාරිය බොහෝ දුරට දුර්වල ව පැවතුණි. ගෝ-දයිගෝ කුමකුරා පාලන අධිකාරිය බිඳ දමා අධිරාජ්‍යයාගේ පාලනය ස්ථාපිත කිරීමේ වෑයමෙහි නිරත වූයේ කිරුළට හිමිකම් කීමට පෙර සිට ය. ඔහුගේ මෙම වෑයම අසාර්ථක වන්නේ ක්‍රි.ව.1331 දී මෙම කුමන්ත්‍රණය අසාර්ථකවීමත් සමඟ ය.
ක්යෝතෝ නගරයෙන් පළා යමින් සිටි ගෝ-දයිගෝ අල්ලා ගත් කමකුරා හමුදාවන් ඔහු ජපන් මුහුදේ පිහිටි ඔකි (Oki) දූපතට පිටුහවල් කර හරින ලදි. ගෝ-දයිගෝගේ මම උත්සාහය “කෙම්මු ප්‍රතිසංස්කරණ” (Kemmu Restorations) ලෙස හඳුන්වයි.
කෙම්මු ප්‍රතිසංස්කරණ යම් තාක් සාර්ථක වන්නේ කමකුරා පාලනයෙහි ඇති වූ වියවුල් හේතුවෙනි. ෂෝගුන්වරු එකිනෙකා අතර ඇති වූ ගැටුම්වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බලවත් ෂෝගුන්වරයෙක් සිය හමුදා මෙහෙයවා කියොතෝ අල්ලා ගෙන ගෝ-දයිගෝ අධිරාජ්‍යයා නැවත අධිරාජ්‍යත්වයේ අධිරාජයා ලෙස ස්ථාපිත කළේ ය. එහෙත් අධිරාජ්‍යයාගේ අදූරදර්ශී පාලනය හේතුවෙන් නැවත ෂෝගුන්වරු ඔහුට එරෙහිව ක්‍රියාත්මක වූ අතර අධිරාජ්‍යයා ක්යොතෝ නගරයෙන් යොෂිනෝ (Yoshino) කඳුකරයට පලා යන ලදි.
ක්‍රි.ව.1363 සිට 1392 දක්වා කාලයේ දී ගෝ-දයිගෝ යොෂිනෝ කඳුකර ප්‍රදේශයෙහි පාලන අධිකාරියක් පවත්වාගෙන ගිය අතර ෂෝගුන් බල අධිකාරිය යටතේ වූ වෙනම රජයක් ක්යෝතෝවල පැවතුණි.
දයිගෝ ගෝ ක්‍රි.ව.1339 දී අභාවයට පත් විය.
(කර්තෘ: චමරි ප්‍රියංගා එදිරිසිංහ)
(සංස්කරණය නොකළ)
