ජිනීවා සම්මුති
ජිනීවා සම්මුති. නූතන ජාත්‍යන්තර දේශපාලන ඉතිහාසයෙහි ජිනීවා සම්මුති මාලාවක් සඳහන් වෙයි. ස්විට්සර්ලන්තයේ ජිනීවා නගරයෙහි දී එළඹි මෙම සම්මුතිවල ඉතිහාසය වර්ෂ 1864 දක්වා ඈතට විහිදී ඇත. 1864-1949 අතර ඇති වූ මෙම සම්මුතිවල පරමාර්ථය වී ඇත්තේ යුද්ධ නිසා සාමාන්‍ය ජනතාවටත් යුද භටයන්ටත් විඳින්නට සිදු වන පීඩා දුරලීමයි.
ජාත්‍යන්තර සම්බන්ධතා ඉතිහාසයෙහි මෙම සම්මුතිවලට හිමි වන්නේ වැදගත් තැනකි. ජිනීවා සම්මුතිවල ආරම්භය හෙන්රි ඩුනාන්ට් විසින් ආරම්භ කරනු ලැබූ රතු කුරුස සංගමයේ ඉතිහාසය හා සම්බන්ධ ය. 1846 දී ජිනීවා නුවර දී ජාත්‍යන්තර රැුස්වීමක් කැඳවන ලදුව රතුකුරුස සංගම් සම්මුතිය පිළිගත යුතු යයි තීරණය විය. මෙම රැස්වීමේ පරමාර්ථය වූයේ යුද්ධ කාලයෙහි දී තුවාල ලබන්නවුන්ට සහනය සැලසීම ය. ඒ අනුව යුද්ධවල දී තුවාල ලබන්නා වූ හෝ අසනීපයෙන් පසුවන්නා වූ යුද භටයන් හා ඔවුන්ට සාත්තු කරන්නන් සිටින ආයතන විනාශ කිරීම හෝ අත්පත් කර ගැනීම හෝ නොකළ යුතු විය. කුමන පක්ෂයකට අයත් වුව ද තුවාල ලැබූ සියලූ දෙනාට ම අපක්ෂපාතී ව, එක ලෙස සාත්තු කළ යුතු විය.
ප‍්‍රථම ජිනීවා සම්මුතිය තුන් අවුරුද්දක් තුළ දී සියලූ ම යුරෝපීය බලවතුන් විසින් ද කුඩා රාජ්‍ය ගණනාවක් විසින් ද ස්ථිර කරන ලදි. වර්ෂ 1906 දී එය සංශෝධනය කොට පුළුල් කරන ලදි. ප‍්‍රථම ජිනීවා සම්මුතිය නාවික යුද්ධවලට ද වලංගු බවට, වර්ෂ 1899 සහ 1907 දී පැවැත්වුණු හේග් සම්මේලනවල දී පිළිගැනිණ. පළමුවන ලෝක යුද්ධයේ දී මුහුණපාන්නට සිදු වූ අමානුෂික පීඩා හේතු කොට ගෙන යළි ජිනීවා සම්මුතියක් ඇති කර ගැනීමේ අවශ්‍යතාව පැනනැඟුණි. එම නිසා වර්ෂ 1929 දී තවත් ජිනීවා සම්මුතියක් ඇති විය. එය යුද සිරකරුවන්ට සැලකිය යුතු අන්දම හා සම්බන්ධ වූවකි. යුද සිරකරුවන්ගේ ආරක්ෂාව වර්ෂ 1907 දී පැවැත්වුණු හේග් සම්මේලනයට විෂය වුණු ප‍්‍රශ්නයකි. 1929 දී එළඹුණු ජිනීවා සම්මුතියේ ඒ පිළිබඳ කරුණු අඩංගු විය. ඒ අනුව ආක‍්‍රමණකාරී පක්ෂය විසින් ද යුද සිරකරුවන්ට මානුෂික ලෙස සැලකිය යුතු විය. තව ද ඔවුන් පිළිබඳ තොරතුරු සැපයිය යුතු වූ අතර මැදහත් රාජ්‍යවල නියෝජිතයන්ට සිර කඳවුරුවලට ගොස් කරුණු විමසා බැලීමට ඉඩ සැලසිය යුතු විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු යළිත් වරක් ජිනීවා සම්මුතියක් ඇති කර ගැනීමේ අවශ්‍යතාව පැනනැඟුණි. ඒ ඇතැම් ආක‍්‍රමණකාරී පක්ෂ විසින් ඉහත දී එළඹුණු සම්මුතිවල මූලධර්මයන්ගෙන් අයුතු ප‍්‍රයෝජන ගනු ලැබූ බැවිනි. ඉහත දී එළඹුණු සම්මුතිවල සඳහන් වූ කාරණා යළි පුළුල් කිරීමත් නීතිගත කිරීමත් එහි අදහස විය. වර්ෂ 1949 අගෝස්තු මස දී එළඹුණු සම්මුති හතරකින් මෙම අදහස ඉටු කරගන්නා ලදි.
පළමුවන සම්මුතියට අනුව යුදබිමේ දී තුවාල ලැබුවා වූ ද රෝගී වූ ද හමුදා භටයන්ට සහනදායී තත්ත්වයක් සැලසිය යුතු විය.
දෙවන සම්මුතියට අනුව මුහුදේ දී තුවාල ලැබුවා වූ ද රෝගී වූ ද සතුරු ප‍්‍රහාරයන්ට ගොදුරුවීමෙන් අනතුරට පත් වූ නෞකා නිසා අනාථ වූ ද හමුදා භටයිනට සහන සැලසිය යුතු විය.
තුන්වන සම්මුතියට අනුව යුද සිරකරුවන්ට මානුෂික ලෙස සැලකිය යුතු විය. ඔවුනට ප‍්‍රමාණවත් ලෙස ආහාරපාන සැපයිය යුතු විය. වඩ වඩාත් තොරතුරු අනාවරණය කරන ලෙසට බලපෑම් නොකළ යුතු විය.
සිව්වන සම්මුතියට අනුව යුද සමයන්හි දී සාමාන්‍ය ජනතාවට ආරක්ෂාව සැලසිය යුතු විය. මෙහි පළමු හා දෙවන සම්මුති මුල සිට ම ඇති කර ගත් ඒවා ය. තෙවන සම්මුතිය පළමු-වන ලෝක යුද්ධයේ දී ඇති වූ තත්ත්වයන්ට සහනයක් ලෙස 1929 දී ඇති කර ගත් එකකි. සිව්වන සම්මුතියෙන් ආක‍්‍රමණිකයන්ට යටත් වන ප‍්‍රදේශ තුළ ජීවත්වන ජනතාවට ආරක්ෂාව සැලසිය යුතු අන්දම පිළිබඳ දීර්ඝ වශයෙන් කරුණු දැක්විණ. තේරුමක් නැතිව පුද්ගලයන් හා කණ්ඩායම් පිටුවහල් කිරීම, ඇප හිරකරුවන් ලෙස මිනිසුන් අල්ලා ගැනීම, පෞද්ගලික ගෞරවය කෙලෙසන අන්දමින් බලහත්කාරකම් කිරීම, වධබන්ධන දීම, සාමුහික දඬුවම් දීම, අයුක්ති සහගත ලෙස ඉඩකඩම් විනාශ කිරීම, වර්ගය, ජාතිය, ආගම හා දේශපාලන පාක්ෂිකභාවය හේතු කොට ගෙන වෙනස් අන්දමින් සැලකීම ආදි දෑ මේ යටතේ තහනම් විය. එම නිසා සිව්වන සම්මුතිය දෙවන ලෝක යුද්ධයේ දී නවීන යුද්ධෝපකරණ හා යුද්ධෝපක‍්‍රම යෙදීම නිසා යුද්ධයට සහභාගී නොවූවන්ට විඳින්නට සිදු වූ පීඩා මුල්කොටගෙන ඇති වූවක් ලෙස සැලකේ.
යුද්ධය නීතියෙන් පිටුදකින ලද අංගයක් වුව ද ඇතැම් ප‍්‍රමාණයකින් එය සීමාවන්ට භාජනය කිරීමක් ජිනීවා සම්මුතිවලින් කෙරේ. එම නිසා ජිනීවා සම්මුති ජාත්‍යන්තර සම්බන්ධතාවන්හි අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් ලෙස සැලකේ. මානුෂිකභාවය පදනම් කොට ගත් මෙම සම්මුතිවලින් යුද සිරකරුවන්ගේ අයිතිවාසිකම් තහවුරු කෙරේ. කොරියානු යුද සමයේ දී (1950-53) මෙම සම්මුතිවලට අත්සන් නොකළේ වූ නමුදු ඒවා ස්ථිර නොකළේ වූ නමුදු යුද්ධයට සම්බන්ධ වූ සියලූ ම පක්ෂ ඒවාට බැඳී ඇති බව ප‍්‍රකාශ කෙරිණ. වියට්නාම යුද්ධයෙන් ද මේ බව ප‍්‍රකාශ විණි. කෙසේ වුවත් සාර්වති‍්‍රක හා සදාකාලික වටිනාකමකින් යුත් ජිනීවා සම්මුති, රටවල් බොහෝ ගණනක් විසින් සම්පූර්ණ වශයෙන් හෝ අර්ධ වශයෙන් හෝ ස්ථිර කොට ඇත.
කුමාරි බී. එස්. පද්මපෙරුම
