(1805-1812). (Giuseppe Mazzini). ඉතාලි ජාතික දේශප්‍රේමියෙකි. රිසෝජිමෙන්ටෝවට නොහොත් ඉතාලි නිදහස් ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධ වූ ජාතිවාදයෙකි. වර්ෂ 1805 ජූනි 22 දා ප්‍රංශ පාලනය යටතේ පැවති ජිනෝවා නගරයෙහි හේ උපන්නේ ය. ඔහුගේ පියා වෛද්‍යවරයෙකි. ජිනෝවා විශ්වවිද්‍යාලයෙහි නීතිය, දර්ශනවාදය හා වෛද්‍ය විද්‍යාව හැදෑරූ හෙතෙම වර්ෂ 1827 දී උපාධිධරයකු ලෙස ඉන් නික්මුණේ ය. මේ හැරුණු විට ඔහු සාහිත්‍ය හා ලේඛන කටයුතු කෙරෙහි දැඩි ඇලීමක් දැක්වීය. එහෙත් මුල් අවදියේම තම සාහිත්‍යමය ආශාවන් පසෙක ලූ හෙතෙම සිය මුළු ජීවිත කාලයම ඉතාලිය එක්සක් කිරීම සඳහා යෙදවීය. ජනතා කැරලි හා විප්ලව පිළිබඳ දැඩි විශ්වාසයක් දැක් වූවකු වුණ මැසිනි ඒ සඳහා ජනතාව මෙහෙයවීමට ඉවහල් කොට ගත්තේ ලේඛන කලාවයි. රාජාණ්ඩු ක්‍රමය ඔහුගේ සිත් නොගත්තේ ය. සමූහාණ්ඩු ක්‍රමයේ රාජ්‍යයක් ඉතාලියට ගැලපේ යයි විශ්වාස කළ හේ ඒ සඳහා විප්ලවකාරී පිළිවෙතක් අනුගමනය කළේ ය. ආගමට දැඩි ලැදියාවක් දැක්වුව ද හේ පූජකවාදයට විරුද්ධ වූවෙකි. තරුණයකු ලෙස මැසිනි රහසිගත සංවිධානයක් වූ 'කාබොනාරී' කණ්ඩායමට බැඳුණේ ය. ඔහුගේ විප්ලවකාරී කටයුතු හේතු කොට ගෙන පීඩ්මොන්ට්-සාර්ඩීනියා රජය 1830 දී ඔහු සිරගත කළේ ය. සිරයෙන් නිදහස් වූ ඔහු ප්‍රංශයට ගොස් රටින් පිටමං වූවකු ලෙස ජීවත් විය. මැසිනිගේ ජීවිතයෙන් වැඩි කොටසක් ගෙවී ගියේ රටින් පිටමං වූවකු ලෙසිනි. ජාතික නිදහස් සටන සඳහා මැසිනි 'තරුණ ඉතාලිය' (Young Italy) නම් වූ සංවිධානයක් සකස් කළේ ය. එහි පරමාර්ථය වූයේ අධ්‍යාපනික හා විප්ලවකාරී මාර්ගවලින් නිදහස සඳහා කටයුතු කිරීමයි. 'තරුණ යුරෝපය' හා 'තරුණ ස්විට්සර්ලන්තය' නම් වූ තවත් සංවිධාන දෙකක් ඔහු ආරම්භ කළේ ය. විප්ලවීය අදහස් රැගත් පුවත් පත් රැසක් සම්පාදනය කළ ඔහු ඒවා රහසින් ඉතාලියෙහි ජනතාව අතට පත් කළේ ය. 1833 දී ජිනීවා නගරයේ සිට පීඩ්මොන්ට් හමුදාවෙහි කැරැල්ලක් මෙහෙය වීම හේතු කොට ගෙන මැසිනිටත්, ගැරිබෝල්දිටත් මරණ දඩුවම නියම විය. 1857 දී ජිනෝවා, නේපල්ස් වැනි නගරවල කැරලි සංවිධාන කිරීම නිසා නැවත වරක් පීඩ්මොන්ට් රාජ්‍යය ඔහුට මරණ දඩුවම නියම කළේ ය. රිසෝජිමෙන්ටෝවෙහි ඔහුගේ ප්‍රධාන කාර්‍ය්‍යය වූයේ ජාතිවාදය ආගමක් බවට පත් කිරීමයි. රටවල් ගණනාවකින් පිටුවහල් කරනු ලැබූ හේ 1848 දී යලිත් ඉතාලියට පැමිණියේ එහි ඇති වූ කැරලි හේතු කොට ගෙන ය. 1849 දී පාප් වහන්සේ රෝමයෙන් පලා යෑමෙන් පසු පිහිටවූ රෝම සමූහාණ්ඩුවෙහි පාලනය ගෙන ගිය නායකයින් තිදෙනාගෙන්, මැසිනි එක් අයෙකි. රෝමය ප්‍රංශ හමුදාවන්ට යටත් වුවද මැසිනි ඉතා දක්‍ෂ ලෙස ප්‍රංශ විරෝධී හමුදා සංවිධානය කළේ ය. ඉතාලිය එක්සත් කිරීමෙන් පසුව මැසිනිට විරුද්ධව පැනවූ මරණ දඬුවම ඉවත් කරනු ලැබීය. එහෙත් ඔහු රටින් පිටුවහල් කළ පුද්ගලයකු මෙන් දිවි ගෙවීය. ඉතාලි පාර්ලිමේන්තුවට තෝරා පත් කර ගනු ලැබුව ද ඔහුගේ විප්ලවකාරී සමූහාණ්ඩු අදහස්වලට නව පාලකයින් විරුද්ධ වූ බැවින් ඔහුට එහි අසුන් ගැනීමට ඉඩ නොදෙන ලදි. වර්ෂ 1872 මාර්තු 10 දා පීසාහි දී මැසිනි වෙස්වළා ගත් පුද්ගලයකු ලෙසින් මිය ගියේ ය.
(කර්තෘ: කේ.බී. සෝමරත්න)
(සංස්කරණය නොකළ)
