ටර්ක්ස් සහ කයිකොස් දූපත්
(Turks and Caicos Islands). කැරිබියානු මුහුදේ පිහිටි බ්‍රිතාන්‍යයට අයත් දූපත් පන්තියකි. උ.අ. 21 45’ හා බ.දේ. 71 35’ අතර පිහිටියේ ය. ව.කිමී. 430ක භූමි ප්‍රදේශයක් සහිත මෙයට දූපත් කාණ්ඩ දෙකක් අයත් වේ. මෙය බහමාස් (Bahamas) දූපත් දාමයට අයත් මයගුවානා දූපතෙන් ගිනිකොන දෙසට හා හිස්පැනියෝලා (Hispaniola) දූපතට උතුරින් පිහිටියේ ය. කොක්බර්න් ටවුන් (Cockburn Town) අගනුවර වන අතර ප්‍රොවිඩන්ෂල්ස් (Providenciales) විශාල ම නගරය වේ. වගුරු හා කඩොලාන භූමි සහිත හුනුගලින් සැදි ලොකු දූපත් අටකින් ද කුඩා දූපත් 299කින් ද සමන්විත මෙහි මිනිසුන් වාසය කරන්නේ ලොකු දූපත් හයක සහ තවත් කුඩා දූපත් දෙකක පමණි. ජනගහනයෙන් 80%කට අධික ප්‍රමාණයක් වාසය කරන්නේ, අගනුවර පිහිටි ග්‍රෑන්ඩ් ටර්ක්, දකුණු කයිකොස් හා ප්‍රොවිඩන්ෂල්ස් දූපත්වලයි. මෙහි භාවිත මුදල් වර්ගය ඇමෙරිකානු ඩොලරයයි.
ටර්ක්ස් දූපත් සමූහයට, ග්‍රෑන්ඩ් ටර්ක්ස් (Grand Turks), සෝල්ට් කේ (Salt Cay) සහ කුඩා දූපත් අයත් වේ. ටර්ක්ස් දිවයින් මුහුදු මාර්ගය (Turks Island Passage) ටර්ක්ස්වලට වයඹ දිගින් පිහිටි, කිමී. 35ක් පළල ගැඹුරු මුහුදු තීරයෙකි. එයින් වෙන් වන කයිකොස් දූපත් සමූහය, දකුණු කයිකොස් (South Caicos), නැගෙනහිර කයිකොස් (East Caicos), මධ්‍යම (හෝ ප්‍රධාන) කයිකොස් (Middle (Grand) Caicos), උතුරු කයිකොස් (North Caicos), ප්‍රොවිඩන්ෂල්ස් (Providenciales), බටහිර කයිකොස් (West Caicos) යන ප්‍රධාන දූපත් හයක් ඇතුළු කුඩා දූපත්වලින් සමන්විත වේ. ජනප්‍රවාදයට අනුව, ටර්ක්ස්වලට එම නම ලැබී ඇත්තේ මෙම ප්‍රදේශයේ වැවෙන පතොක් පසේ හටගන්නා තුර්කි තොප්පියට සමාන රතුපැහැති මල හේතුවෙනි.
භූමිය
කොරල් පර සහිත හුනුගල් අවක්ෂිප්තවලින් සැදි පහත් භූමියෙන් යුත් දූපත් වන මේවායේ හුනුගල්වලට යටින් දිවෙන ජලය සහිත (karst features) භූමි, සාරවත් පසින් යුත් හුනුගල් සහිත ප්‍රදේශ, ලෙන්, අඳුරු ගුහා, මුහුදු ගල්පර පිහිටා ඇත. කෘෂි කර්මාන්තයට යෝග්‍ය භූමි සීමිත ය. බටහිර කයිකොස් දූපතේ නොගැඹුරු වෙරළෙහි ඇර‍ගොනයිට් (Aragonite) තිබේ.
මෙහි උස ම ස්ථානයේ උස මු.ම. සිට මී. 50කි. එය ප්‍රොවිඩන්ෂල්ස්හි පිහිටා ඇත. නිවර්තන දේශගුණයක් සහිත මෙහි තෘණ භූමි වේ. ශීත ඍතුවෙහි උෂ්ණත්වය සෙ. 24-27ත් අතර වේ. ග්‍රීෂ්ම ඍතුවෙහි දී එය සෙ. 29-32 දක්වා ඉහළ යයි. නැගෙනහිරින් හමන වෙළෙඳ සුළං මඟින් ප්‍රදේශයේ දේශගුණය සම තත්ත්වයට පත් කෙරේ. ග්‍රෑන්ඩ් ටර්ක්ස්වලට ලැබෙන මධ්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිමී. 736කි. පානීය ජලය හිඟ ය. වියළි ම දූපත් සමූහය ඇත්තේ බහමාස් අවට ය. මැයි-නොවැම්බර් කුණාටු සමයයි. වසර දහයකට වරක් කුණාටු හටගනී.
ශුෂ්ක කලාපීය ශාක (xerophytic shrub-scrub), වන ලැහැබ් (coppice), තැනිතලා තණබිම් (savanna), වගුරු බිම් (marsh-swamp) ඇති මෙහි, කඩොලාන (mangroves), පතොක් (cacti), පයින් ශාක (pines) වැඩේ. සුළං පාලනයට බීෆ්වුඩ් ශාක (beefwood) වගා කෙරේ. පක්ෂි සංක්‍රමණ මාවතක පිහිටි මෙම දූපත්වල සමනලුන්, මදුරුවන් වැනි කෘමීන් බහුල ය. තලගොයින් වැනි උරගයෝ ද හංසයින් වැනි පක්ෂීහු ද දුලබ නොවෙති.
ජනතාව
90%කට වඩා කළු ජාතිකයෝ ය. සෙසු ජනතාව මිශ්‍ර, යුරෝපීයයන් හා උතුරු ඇමෙරිකානුවන්ගෙන් සමන්විත ය. එහි ම උපන් ජනතාව ‘බිලෝන්ගර්ස්’ (belongers) නමින් හැඳින්වේ. ඉහළ ආර්ථික අවස්ථා පවතින බහමාස්හි ටර්ක්ස් හා කයිකොස් වැසියෝ 14,000ක් පමණ වෙසෙති. ප්‍රධාන ආගම් වනුයේ බැප්ටිස්ට්, මෙතෝදිස්ත හා ඇන්ග්ලිකන් ක්‍රිස්තියානියයි. රාජ්‍ය භාෂාව ඉංග්‍රීසි ය.
ආර්ථිකය
බටහිර කයිකොස් දිවයින්වල බඩඉරිඟු, බෝංචි, මඤ්ඤොක්කා වගා කෙරේ. ගව පාලනය සඳහා බහුල ව යොදා ගත්ත ද භූමියේ වැඩි කොටසකින් කිසිදු ප්‍රයෝජනයක් නොගැනේ.
ජනයාපේ ප්‍රධාන ප්‍රෝටීන මූලාශ්‍රය මුහුදු ආහාරයි. පොකිරිස්සන්, බෙල්ලන්, ජැක්ස්, ස්නැපර් ඇතුළු වෙනත් මත්ස්‍ය වර්ග ඇල්ලීම හා බෝට්ටු නිස්පාදනය සාම්ප්‍රදායික කර්මාන්ත වේ.
ආහාර හිඟයක් ඇතත් පොකිරිස්සන් හා හක් බෙල්ලන් අපනයනය කෙරේ. හත්දහසකට අධික ලියාපදිංචි කළ සමාගම් මඟින් සිදු කෙරෙන විදේශීය මූල්‍ය සේවා ආයතන ගනුදෙනු එහි ආර්ථිකයට විශාල දායකත්වයක් සපයයි. අන්තර්ජාතික ගුවන් තොටුපළ තුනක් සහ සහ කුඩා ගුවන් පථ කිහිපයක් මඟින් සිදුකෙරෙන සංචාරක ව්‍යාපාරය මත ආර්ථිකය රඳා පවතී. දකුණු කයිකොස්හි ග්‍රෑන්ඩ් ටර්ක් සහ කොක්බර්න් එරට ප්‍රධාන වරාය දෙකයි. සංචාරක ව්‍යාපාරය සඳහා ප්‍රධාන දූපත වන ප්‍රොවිඩන්ෂියල්ස්හි නව වරාය පහසුකම් ආරම්භ කොට තිබේ.
පරිපාලනය හා සමාජ තත්ත්ව
1976 ව්‍යවස්ථාව මගින් ස්ථාපිත අභ්‍යන්තර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ස්වයංපාලනයක් සහිත විධායක සභාව ද ඡන්දයෙන් පත් කෙරෙන ව්‍යවස්ථාදායක සභාව ද එම දෙකට ම ඉහළින් සිටින බ්‍රිතාන්‍ය කිරුළේ නියෝජිතයා වන ආණ්ඩුකාරයා ද විසින් රාජ්‍ය පාලනය ක්‍රියාත්මක කෙරේ. වයස 5 සිට 15 දක්වා නිදහස් හා අනිවාර්ය අධ්‍යාපනයක් ක්‍රියාත්මක ය. ග්‍රෑන්ඩ් ටර්ක්හි රෝහලක් ඇති අතර දූපත් කිහිපයක සෞඛ්‍ය චිකිත්සාගාර ඇත.
සංස්කෘතික ජීවිතය
ජලක්‍රීඩා, රුවල් ඔරු පැදීම, මාළු ඇල්ලීම, කොරල් පර්වත අතර කිමිදීම ආදිය සංචාරක ආකර්ෂණයට හේතු වී තිබේ. ගුවන්විදුලි සේවා හා චන්ද්‍රිකා මඟින් විකාශනය කෙරෙන රූපවාහිනී නාලිකා පවත්වාගෙන යනු ලැබේ. ‘ටර්ක්ස් හා කයිකොස් පුවත්’ (Turks and Caicos News) සහ ‘කොන්ච් පුවත්’ (Conch News) යනුවෙන් සතිපතා නිකුත් වන ප්‍රධාන පුවත්පත් දෙකකි. 2019 ජනගහනය 36,461කි.
(කර්තෘ: උස්ගොඩ ධම්මගරු හිමි)
(සංස්කරණය: 2019)
