ටර්ටූලියන්
(Tertullian) (ක්‍රි.ව.160-225). කුයින්ටස් සෙප්ටීනියස් ෆ්ලොරෙන්ස් ටර්ටූලියනස් (Quintus Septinius Florens Tertullianus) යන පූර්ණ නාමධාරී ක්‍රිස්තු ධර්මය පිළිබඳ සුවිශිෂ්ට ලේඛකයෙකි.
රෝම අධිරාජ්‍යය යටතේ පැවති උතුරු අප්‍රිකාවේ කාතේජ් නගරයේ ධනවත් පවුලක උපත ලැබූ ටර්ටූලියන්, ග්‍රීක් හා ලතින් භාෂා මෙන් ම එම සාහිත්‍යය ද නීතිය හා දර්ශනවාදය ද හදාරා යුගයේ පිළිගත් උගතෙකු බවට පත් විය. නීතිඥයකු ලෙස කටයුතු කරමින් රෝමයේ විසූ කෙටි කාලයේ දී ඔහු කිතුදහම වැලඳගත් බවට සාක්ෂි ඇත. පසුව එතුමා කාතේජ් නගරයට ගිය බැව් කියැවේ.
රෝම පාලකයින් විසින් උතුරු අප්‍රිකාවේ කිතුනු භක්තිකයන් පීඩනයට පත් කිරීමට එරෙහි ව ටර්ටූලියන් ලේඛන කිහිපයක් නිකුත් කෙළේ ය. අන්‍යාගම් ඉතා සූක්ෂ්ම ලෙස විග්‍රහ කරමින් ඒවායේ අඩුපාඩු පෙන්වාදුන් හේ ක්‍රිස්තු ධර්මය අනෙකුත් සියලු ආගම්වලට වඩා ශ්‍රේෂ්ඨ බව තරයේ කියා සිටියේ ය. ඔහු විසින් රචනා කරන ලද ‘ඇපොලොජිටිකුස්’ (Apologeticus) යන ග්‍රන්ථයෙහි මෙම කරුණු ඉතා පැහැදිලිව ඇතුළත් ව තිබේ.
මුල් යුගයේ සභා ලේඛකයින් අතර ටර්ටූලියන් නාමය විශිෂ්ට වන්නේ, ක්‍රිස්තු ධර්මය පහදා දීම සඳහා දර්ශනවාදය, දේවධර්මය, තර්කවේදය යන විෂයයන් මුල් කරගෙන ලිපිලේඛන රැසක් ම රචනා කර තිබීම නිසා ය. ලතින් භාෂාවෙන් කිතු දහම පිළිබඳ ලියා ඇති මහත් ග්‍රන්ථ සමුදාය නිසා මෙතුමා 'කිතුනු ලතින් සාහිත්‍යයේ පියා' ලෙස හැඳින්වේ.
ක්‍රි.ව. 213 දී පමණ මොන්තනිස්ත නම් නව නිකායික ඉගැන්වීම් කෙරේ ආකර්ෂණය වූ ටර්ටූලියන් එම අදහස් ව්‍යාප්ත කිරීම සඳහා කැප විය. එවැනි මත කිහිපයක් මෙසේයි:
1. බරපතළ පව් කළ අයට සමාව දීමට සභාවට බලයක් නැත. එම බරපතළ පව් කිහිපය වනාහි ආගම අත්හැර දැමීම, මිනීමැරීම, කාමමිථ්‍යාචාරය යනාදියයි.
2. ආගම් පීඩනයක දී තම ජීවිතය බේරා ගැනීමට හෝ පලායෑමට හෝ මුදල් දී තම ජීවිතය ආරක්ෂා කර ගැනීමට හෝ කිතුනුවන්ට නිදහසක් නැත.
3. භාර්යාව හෝ පුරුෂයා මියයෑමෙන් පසුව දෙවන වර විවාහය කාමමිථ්‍යාචාරය වේ.
4. නොයෙක් ආකාරයෙන් විනෝද වීම පාපයකි.
5. පව් සමාව දීමේ බලය රඳා පවත්නේ පූජකවරයා මත නොව දේව වරප්‍රසාදය මත පමණකි.
මොන්තනිස්තවාදය වැලඳ ගැනීමෙන් පසු ටර්ටූලියන් එවැනි විවාදාපන්න මත පළ කළත්, ඔහු කිතුනුවකු ලෙස ජීවත් වූ කාලය තුළ කිතුදහම පිළිබඳ රචිත ලේඛන කිතුනු දේව ධර්මය හා දර්ශනය සකස් කිරීමෙහිලා ඉතා වැදගත් මූලාශ්‍රය වී ඇත. “ප්‍රාණපරිත්‍යාගීන්‍ගේ ලේ කිතුනුවන් බිහිවන බීජ වේ” යන ආගමික පීඩනය පිළිබඳ ඔහුගේ අගනා කියමන රෝම ආගම් පීඩනයෙන් පසු ඇතිවූ සභා ව්‍යාප්තිය කෙරෙන් මනාව ස්ඵුට වේ. මුල් යුගයේ සභා ඉතිහාසය සැකසීමේ දී ටර්ටූලියන්ගේ ඇතැම් ලේඛන වැදගත් මූලාශ්‍ර ලෙස සලකනු ලැබී ය. ලතින් හා ග්‍රීක භාෂාවන්ගෙන් ඔහු ලියූ ප්‍රධාන කෘති තිස් එකක් අවශිෂ්ට ව ඇති අතර කොටස් වශයෙන් ශේෂ වූ කෘති ද කිහිපයකි.
(කර්තෘ: කේ.එච්. පියල් ජානක ප්‍රනාන්දු පියතුමා)
(සංස්කරණය: 2019)
