ටර්බනේරියා

(Turbanaria). නිවර්තන හා උපනිවර්තන කලාපයේ වෙරළාසන්න මුහුදේ කොරල් හා ගල්පර මත උපස්තරයට සවි වී ජීවත් වන දුඹුරු ඇල්ගාවකි. සෙසු දුඹුරු ඇල්ගාවන් මෙන් නොගැඹුරු අන්තර් උදම් කලාපයේ ජීවත් වන බැවින් ටර්බනේරියා ශාකය වියළීමෙන් පමණක් නොව, වඩදිය හා බාදිය නිසා වෙනස්වන රළ පහරින් ද ආරක්ෂා විය යුතු ය. මෙම ශුෂ්ක වූ පරිසරයට අනුවර්තන වශයෙන්, ශාක දේහයට පිටතින් සමක් වැනි තත්ත්වය ද ඊටත් පිටින් ජලය උරාගත හැකි වන ආකාරයෙන් සැකසුණු ජෙලටීනමය ස්තරය ද පිහිටයි.

කහ-දුඹුරු පැහැයක් ගන්නා මෙම ඇ‍ල්ගාවේ සෙමී. 20-25 දක්වා උසට වැඩෙන අත් හැඩය කේතුකාකාර (cone-shaped) වේ. සෙමී. එකක් පමණ දිගැටි පත්‍ර ආකාර ව්‍යූහයන් බොහෝවිට ත්‍රිකෝණාකාර හැඩයක් ගනී. මිමී. 5-8 දක්වා දිගැටි නටුවකින් ඒවා කඳට සවි වේ. මෙම ශාකය තලසාකාර (thaloid form) වේ. ව්‍යාජ කඳ, පත්‍ර, අවුල් පාසුව වශයෙන් විභේදනය වී ඇත. අවුල් පාසුව මඟින් ශාකය මුහුදේ ඇති උපස්තරයන්ට සවි වේ.

දුඹුරු ඇල්ගාවන්ට ලාක්ෂණික වූ ක්ලොරොෆීල් 'a', ක්ලොරොෆීල් ‘c’ හා ෆියුකොසැන්තීන් (fucoxanthin) වර්ණකයන් ටර්බනේරියා ඇල්ගාවේ ද පිහිටයි.

ලැමිනාරින් (laminarin) නමැති පොලිසැකරයිඩයත්, මැනිටෝල් (mannitol) නමැති සංකීර්ණ මද්‍යසාරයත් සරල සීනි වර්ගත් සංචිත ආහාර වශයෙන් ටර්බනේරියාහි අඩංගු වේ.

මෙහි සෛල බිත්තිය අභ්‍යන්තර සෙලියුලෝස් ස්තරයකින් හා එය වටා පිහිටි නානුමය ස්තරයකින් සමන්විත වේ. මෙම බාහිර ස්තරය මැලියම් වැනි ද්‍රව්‍යයක් වන අතර එහි ඇල්ජනික් අම්ලය (Alginic acid) අඩංගු ය. ඇල්ජනික් අම්ලය ආර්ථික වශයෙන් ඉතාමත් වැදගත් වේ. ටර්බනේරියා ශාක දේහයේ පොලිපිනෝලික ද්‍රව්‍ය (polyphenolic substances) ද අඩංගු වේ.

මෙය ෆියෝෆයිසියයි (Phaeophycean) වර්යගට ද ෆියුකාලේස් (Fucales) ගෝත්‍රයට ද සර්ගසෙසියයි (Sargussaceae) කුලියට ද අයත් වේ. ටර්බනේරියා ගණයට අයත් විශේෂ 20ක් පමණ දැනට හඳුනාගෙන ඇත.

ජීවන චක්‍රය සැලකීමේ දී ටර්බනේරියාහි ප්‍රමුඛ ශාකය ද්විගුණ (2n) බීජාණු ශාකයයි. ඒකගුණ (1n) ජන්මාණු ශාක පරම්පරාව ජන්මාණු සෛලවලට පමණක් සීමාවේ. ටර්බනේරියා ඇල්ගාව ද සාර්ගසම් (Sargassum) ඇල්ගාව මෙන් ම විශේෂිත වූ කෝෂිකාකාර ව්‍යූහයන් (ස්ත්‍රී හා පුරුෂ ජන්මාණු මෙහි ගබඩාකර ලීමට) ලිංගික ප්‍රජනනයේ දී ඇති කරයි. මේවා ලිඟු මාලාවන් (conceptacles) ලෙස හැඳින්වේ. මෙම ලිඟු මාලාවන් එකම තලසේ පවතින නිසා ඒකගෘහී ලෙස හැඳින්වේ.

ඡායා ලිඟු මාලාවේ ඇති ස්ත්‍රී ඌගෝනියාව (oogonia) මගින් ඩිම්බ (egg) සෛල ද පුං ලිඟු මාලාවේ ඇති ශුක්‍රාණුධානී (antheridia) මගින් ශුක්‍රාණු ද නිපදවේ. මෙහිදී ඌනන විභජනයක් සිදුවන නිසා ශුක්‍රාණු හා ඩිම්බ ඒක ගුණ (1n) තත්ත්වයට පත් වේ. අනෙක් දුඹුරු ඇල්ගාවන්ගේ මෙන් ම ටර්බනේරියාවල ශුක්‍රාණු ද ද්විකශිකාධර වන අතර, කශිකා යුගලය දෙයාකාර ය. එනම් ඉදිරියට නෙරා ඇති කෙටි වූ කන්ඨික සහිත ටින්සෙල් වර්ගයේ (tinsel type) හා පසුපසට යොමු වී ඇති සුමට කේෂරයක් වැනි විප්ලෑෂ් ආකාර (whiplash type) ලෙස මෙම කශිකා දෙක හැඳින්විය හැකි ය.

ඉහත දැක්වූ ද්විකශිකාධර ශුක්‍රාණු, ඩිම්බ සෛල හා සංසේචනය මගින් ද්විගුණ යුක්තානුව (2n) ඇති වේ. යුක්තානුව ප්‍රරෝහනය වීම මගින් ටර්බනේරියා වර්ධක ශාකය ඇති වේ.

එසේ ලිංගික ප්‍රජනනය මගින් ජීවන චක්‍රය සම්පූර්ණ කෙරෙන ටර්බනේරියා දුඹුරු ඇල්ගාවේ වර්ධක ප්‍රජනනයක් ද සිදුවේ. එනම් තලසි කොටස්වලට වෙන්වී නැවත ප්‍රරෝහනය වීම මගින් නව ශාක ඇතිවීමයි.

ටර්බනේරියා ශාකයේ ආර්ථික වැදගත්කම

මනුෂ්‍ය හා සත්ත්ව ආහාර, පොහොර, කෘමීන් පලවා හැරීමේ මාධ්‍ය, කෘමි හා බැක්ටීරියා නාශක නිපදවීමට ටර්බනේරියා ශාකය යොදා ගනී. අතීතයේ දී දරුවන්ගේ උණ රෝගි තත්ත්වයන් සමනය කිරීම සඳහා මෙම ශාකය භාවිත කරන ලදි.

විශේෂයෙන් ම ටර්බනේරියා ඇල්ගාවේ සෛල බිත්තියේ පවතින මැලියම් ආකාර රසායනික ද්‍රව්‍යයක් වන ඇල්ජනික් අම්ලය හා ලුණු වර්ග ආර්ථික වශයෙන් ඉතාමත් වැදපත් වේ. මෙම ඇල්ජනික් අම්ලය හා සංඝටක හිම කිරම හා සුවඳ විලවුන් කර්මාන්තයන්හි දී විශාල වශයෙන් භාවිත වේ.

මෙම ඇල්ගාවන්ගේ අඩංගු වන විශේෂිත වූ රසායනික ද්‍රව්‍ය වෛද්‍ය විද්‍යාවේ දී භාවිතයට ගත හැකි ආකාරය ගැන ද විශාල වශයෙන් පර්යේෂණ පැවැත්වේ. උදාහරණ ලෙස, ඒඩ්ස්, සෛලීය විෂවීම (cytotonic), අසාමාන්‍ය චර්මීය සෛල වර්ධනය (anti-neoplastic), උණ තත්ත්ව නිවාරණය පිණිස (antipyretic) ටර්බනේරියා ඇල්ගාවේ ඇති ස්වාභාවික ස්ටෙරොයිඩ (sterois) සංයෝග යොදා ගැනීමේ ප්‍රවණතා මෙම පර්යේෂණවල දී සලකා බලනු ලැබේ.

පරිසර විද්‍යානුකූල ව සැලකීමේ දී කොරල් පර හා උදම් කලාපයේ ජීවත් වන මුහුදු ජීවීන්ට ආහාර හා වාසස්ථාන සැපයීම මපින් ටර්බනේරියා ශාකය විශාල කාර්යභාරයක් සිදු කරයි.

පොහොර හා විටමින් නිපදවීමට දැනට ටර්බනේරියා ශාකය යොදා ගැනේ. අනාගතයේ දී ලෙඩ රෝග නිවාරණය සඳහා මුහුදු තෘණ විශාල වශයෙන් භාවිත වනු ඇත.

(කර්තෘ: කේ.ඒ.ජේ.එම්. කුරුප්පුආරච්චි)

(සංස්කරණය: 2019)