ඩග්ලස් විල්සන් සිල්වෙස්ටර්
(Douglas Wilson Sylvester). ලංකාවේ ඌවේ කැරැල්ල සංවිධානය වෙද්දී ඌව දිසා භාරයේ සිටි බ්‍රිතාන්‍ය ජාතික නියෝජිත තනතුරු දැරූ නිලධාරියා ය. විල්බාවේ හෝ දොරේසාමි නොහොත් ශ්‍රී රාජසිංහ රජු ඇල්ලීමට ගිය හජ්ජි මුහම්දිරම්ගේ මරණයෙන් පසු එම කාර්ය පිණිස සේනානංකයක් සහිතව සිල්වෙස්ටර් ඉනාවැල්ල බලා ගියේ ය. හජ්ජි මුහම්දිරම් අල්වා ගත්තේ බුටාවේ රටේ රාළ ප්‍රධාන සිංහල බල ඇණියක් විසින් බව දැනගත් සිල්වෙස්ටර් බූටාවේ රටේරාළ සිරභාරයට ගැනීම සඳහා සිය හමුදාව මෙහෙයවීය. ඔහු එහි ගියේ ලෙෆ්ටිනන් නිව්මන් නැමැත්තකු යටතේ කාපීරි භට පිරිස සමඟ ය.
1817 සැප්තැම්බර් 14 වැනි දා විල්සන් ප්‍රධාන පිරිස අලුපොත ගම්මානයට ගොස් ලැඟුම් ගත්හ. පසුදා සවස 3.00ට පමණ ඉනාවැල්ලට ඔවුහු ළඟා වූහ. එවිට ඉනාවැල්ල පාළුවට හැර එහි වූ සිංහලයෝ වෙනතක ගොස් සිටියෝ ය. සිංහලයෝ විල්සන් හා සටනට සූදානම් ව සිටිත් යයි ද හජ්ජි මුහම්දිරම් බින්තැන්නේ සිර භාරයේ පසුවේ යැයි ද මුස්ලිම් ජාතිකයන්ගෙන් ඔහුට දැන ගන්නට ලැබුණි. හජ්ජි මුහම්දිරම් සොයා ගැනීමේ අදහසින් විල්සන් සහිත පිරිස එදින සවස 5.00ට පමණ බූටාවට ගියෝ ය. එහි දී බූටාවේ රටේරාළගේ වලව්ව සොයා ගමන් ගත්හ. මේ අතර දුනු හී රැගත් පිරිසක් එහි රැකවල් ගෙන සිටිනු දක්නා ලදී. බූටාවේ වෙත ගිය විල්සන්ට බූටාවේ රටේරාළ ඍජුව ම සඳහන් කළේ "මිතුරෙකු වශයෙන් ඔබ හමුවීමට අපි සුදානම් නොවෙමු. එසේ ම සතුරෙකු වශයෙන් සලකා ඔබට මුහුණ දීමටත් අපි බිය නොවෙමු" කියායි.
අනතුරුව එහි මහ සටනක් ඇවිලිණ. මඳ වේලාවකින් ඉංග්‍රීසීන්ගේ වෙඩි මුර නිසා සිංහලයෝ පසු බැස්සෝ ය. එදින රාත්‍රි විල්සන් සහිත පිරිස ලැඟුම් ගත්තේ බූටාවේ ය. පැන ගිය රටේරාළ සොයා පසුදින විල්සන්ගේ හමුදාව කොටේරවෙල නම් ගම්මානය බලා ගියේ ය. කොටේරවෙල වෙල් යායේ පැත්තකින් මතු වූ 600ක් පමණ පිරිසක් විල්සන් විසින් දක්නා ලදහ. ඒ මහා පිරිස දැක සිය හමුදාංකය බිය වෙතැයි සිතූ විල්සන් ඔවුන් නොපෙනන තැනකට කැඳවා ගෙන ගොස් නවතා තමා පැමිණියේ සාමකාමී කථාවකට මිස සටනකට නොවන බව නැවතත් බූටාවේ රටේරාළට දන්වා හරින ලදි. ඒ අවස්ථාවේ දී ද රටේරාළගෙන් ඔහුට පෙර දින දුන් උත්තරය ම විය. ඉන් පසුබට වූ විල්සන් ආපසු බදුල්ල බලා යන්නට පිටත් ව පොල්වත්ත සහ තල්දෙන ඔස්සේ ගමන් කළේ ය. මඟ දිගට ම ඔවුන්ට පහරදීම්වලට මුහුණ පාන්නට සිදුවිය. එහෙත් ඉදිරියට ම ගමන් කළේ ය. එරාන වත්ත (ඊතන වත්ත) දේවාලය දක්වා ගිය විල්සන් යළිත් පස මිතුරන් හා සමඟි සම්මුතියකට එළඹෙන්නට තැත් කළේ ය. තමාගේ හා නිව්මන්ගේ යුද බල ඇණිය නිසා සිංහලයෝ බිය ව සටන් කරත්හයි සිතූ විල්සන් නිව්මන්ගේ සේනාව ඉදිරියට යවා තමා පසුව ගමන් කළේ ය. දේවාල භූමිය වෙත ගිය විල්සන් ඒ අසළින් ගලා බසින ඔයට බැස මුහුණ සෝදමින් සිටින විට 700ක් පමණ වූ සිංහල හමුදාවක් ඔහුටත් ඔහුගේ ආරක‍්ෂක හමුදාවටත් පහර දෙන්නට පටන් ගති. විල්සන්ගේ භාෂා පරිවර්තකත් සතුරන් අතට පත්විය. තව දෙදෙනෙක් පැන ගියෝ ය. මේ අතරතුර දේවාල භූමියෙන් ඉවත්ව යන ලෙස බූටාවේ රටේරාළාගෙන් විල්සන්ට අණ ලැබුණි. එහෙත් ඉන් පලක් නෙවීය. වෙල්ලස්සේ දක‍්ෂ ධනුද්ධරයෙකු ලෙස නම් දරා සිටි හිටිරාළ නම් වූවෙකුගේ ඊ පහරින් විල්සන් ඇඳ වැටුණේ ය.
දේවාලය අබියස මැරුම් කෑ විල්සන් මහතාගේ හිස කඳින් වෙන් කොට හෙල්ලයක අමුණා දේවාලයට බිලි පූජාවක් පැවැත්වූ බවක් ද කියැවේ. හිස සුන් කඳ ගසක එල්ලා හී පහර දී සිදුරු කළ බව ද සඳහන් වෙයි. කඳින් වෙන් වූ හිස සුදු රෙදි කඩක ඔතා දේවාලය වෙත පෙරහරින් ගෙන ගිය බව ද සිරකරුවන් අතින් ඇසූ වගක් ද සඳහන් වෙයි. විල්සන්ගේ භාෂා පරිවර්තකගේ මළ කඳ ද ඒ අසල කැලේ එල්ලෙමින් තිබී සොයාගෙන ඇත.
ලුණුගල සිට බිබිල තෙක් වැටී ඇති මාර්ගය අසල සිටුවන ලද ගල් කණුවක "1817 සැප්තැම්බර් 16 වෙනි දා ආරම්භ වූ ඌවේ කැරැල්ලේ දී සතුරු පහරින් මිය ගිය ඌවේ ඒජන්ත ලෙස කටයුතු කළ ඩග්ලස් විල්සන් සිල්වෙස්ටර් සිහිවීම පිණිසයි. ලංකාණ්ඩුව විසින් 1913 දී මෙය මෙතැන සිටුවන ලදී" යන අදහස ඇති ඉංග්‍රීසි වගන්තියක් කොටා තිබේ. මින් ඔප්පු වන්නේ විල්සන් මළේ එහි දී බවත් ඒ බව ඉංග්‍රීසින් විසින් ම පිළිගන්නා ලද බවත් ය. (විල්සන් - විල්සන්තැන්න යන නම් ගැණත් කල්පනා කළ යුතුයි.)
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
සිංහලේ නිදහස් සටන
(කර්තෘ: හපුගොඩ සුමනතිස්ස ස්ථවිර: 1962)
(සංස්කරණය නොකළ)
