ඩේරා ඉස්මයිල් ඛාන්
(Dera Ismail Khan). ඩේරා ඉස්මයිල් ඛාන් යනු පාකිස්ථානයේ වයඹ දිග දේශ සීමා ප්‍රාන්තයේ පිහිටි නගරයකි. එනමින්ම දිස්ත්‍රික්කයක් සහ කොට්ඨාසයක් ද ඇත. මේ නගරය පිහිටියේ සින්දු නදියෙන් බටහිර ය.
15 වන සියවසේ බලුකිස්තාන් ප්‍රදේශයේ ප්‍රධානියකුගේ පුතකු වූ ස්මයිල් ඛාන්ගේ නම එම ප්‍රදේශයට ලැබිණ. 1823 දී පැරණි නගරය සින්දු නදියේ ජල ගැල්මකින් සෝදා ගනු ලැබී ය. ඊට පසුව ඇති වූ නව නගරය දුරේන් ප්‍රධානීන් විසින් පිහිටුවන ලදි. එයට පසුව ඩේරා ඉස්මයිල් ඛාන් විය. 1867 දී එය මහා නාගරික සභා ප්‍රදේශයක ස්ථාපිත විය. ඩේරා ඉස්මයිල් ඛාන් දිස්ත්‍රික්කයේ මූලස්ථානය ද එම නගරය වේ. වැදගත් ප්‍රවාහන මංසන්ධියක පිහිටි එය එහි සිට කි.මී. 19ක් නැගෙනහිරින් සින්දු ගඟේ පිහිටි දූර්යා ඛාන් හා සම්බන්ධ වනුයේ බෝට්ටු මඟින් සැදි පාලමකිනි. පෙෂවෝර් සිට මුල්ටාන් දක්වා විහිදෙන දුම්රිය මාර්ගයේ නැවතුම්පොළක් ද එහි ඇත. 1970 අග භාගයේ දී දූර්යා ඛාන් සම්බන්ධ කෙරෙන පාලමක් ද ගොඩනංවන ලදි. ව.කි.මී. 9,055කින් යුත් මේ දිස්ත්‍රික්කයේ උතුරින් බිටාන් කඳු සහ මර්වත් කඳු පිහිටා තිබේ. නැගෙනහිරින් හින්දු නදියත් බටහිරින් ෂිරාම් සහ සුලැයිමන් කඳුත් පිහිටා තිබේ. ප්‍රදේශයේ වැඩි කොටසක්ම දියළු තැන්නකි.
ඉන්දු නදිය ගලා ගිය පැරණි ප්‍රදේශයෙහි වගාව සරුවට කෙරේ. ගංවතුර සහ ළිං මඟින් බෝගවලට ජලය සැපයේ. කඳුකරය වටා ප්‍රදේශය කුඩා අතු ගංගා මඟින් ජලාශ්‍රිත වුව ද එම කුඹුරුවල තද මැටි සහිත ය. දිස්ත්‍රික්කයේ වවන ප්‍රධාන බෝග වනුයේ තිරිඟු, මිලට්, ධාන්‍ය සහ සෝගම් ය. ඔටුවන් සහ බැට`ඵවන් ද ඇති කරනු ලැබේ.
ඩේරා ඉස්මයිල් ඛාන් ප්‍රදේශයේ කෙරෙන කර්මාන්ත නම් ලීවල සායම් මෝස්තර දැමීම, වීදුරු භාණ්ඩ තැනීම, පැදුරු විවීම, ඇත් දත් වැඩ සහ ලුන්ගි රෙදි විවීමයි. මේවා අත්කම් ලෙස නිම වේ. ඒ හැර රෙදි පිළි, පිටි මෝල්, සහල් මෝල් සහ සබන් කර්මාන්තශාලා වැනි කුඩා පරිමාණයේ කර්මාන්ත ද එහි කෙරේ.
1981 දී ඩේරා ඉස්මයිල් ඛාන් නගරයේ ජන සංඛ්‍යාව 68,000ක් වූ අතර දිස්ත්‍රික්කයේ 634,000ක් ද කොට්ඨාසයේ 1,353,000ක් ද වූහ.
ආරෝග්‍යශාලාවක්, උද්‍යාන දෙකක්, ප්‍රධාන කොලීජි දෙකක් සහ කඩවීදි හතරක් සහිත ඩේරා ඉස්මයිල් ඛාන් එතරම් දියුණු නගරයක් නොවේ. 1974 දී ගොමාල් විශ්ව විද්‍යාලය එහි විවෘත කෙරිණ. ඩේරා ඉස්මයිල් ඛාන් දිස්ත්‍රික්කය බලුචි සහ පෂ්ටාන් යන ගෝත්‍ර දෙක වෙන් කෙරෙන ප්‍රදේශයකි. එම පරිපාලන කොට්ඨාසය 1955 දී ස්ථාපිත කෙරිණි. එයට ඩේරා ඉස්මයිල් ඊචි දිස්ත්‍රික්කයත් බන්ත්‍ර දිස්ත්‍රික්කයත් උතුරු සහ දකුණු වසිරිස්ථාන් නියෝජ්‍ය ආයතනත් අයත්ය.
(කර්තෘ: එස්මි ජී. ද සිල්වා)
(සංස්කරණය නොකළ)
