ඩොඩො
(Dodo). මොරිෂස් (Mouritious) හා රෙයුනියන් (Reunion) යනු කුඩා දූපත්වල කලින් වාසය කළ ලොකු කුරුල්ලෝ මේ නමින් හැඳින්වෙති. ඔව්හු දැන් භෂට වී ඇත. ආවේස් (Aves) වර්ගයෙහි (class) කොලම්බියාෆෝමේස් (Columbiformes) ගෝත්‍රයෙහි රෆිඩෙ (Raphidae) කුලයට මේ කුරුල්ලෝ අයත් වෙති. මොරිෂස් දූපතෙහි වාසය කළ ඩොඩො කුරුල්ලා රෆුස් කුකුලාටුස් (Raphus cucullatus) නමින් ද රෙයුනියන් දූපතෙහි වාසය කළ ඩොඩො කුරුල්ලා රෆුස් සොලිටාරියුස් (Raphus solitarius) නමින් ද හැඳින්වෙති.
ඩොඩො කුරුල්ලා රාත්තල් 50ක් පමණ බර ලොකු කුරුල්ලෙක් විය. ඌ කළුකුමාට වඩා තරමක් ලොකු ය. ඌට තිබුණේ කුඩා පියාපත් දෙකකි. එබැවින් ඌට පියාඹන්නට නොපුළුවන් විය. උගේ මුතුන් මිත්තෝ පිහාඹන කුරුල්ලන් වන්නට ඇත. එහෙත් පොළොව මත වාසය කරන වෙන කුරුල්ලන් මෙන් ඩොඩොට ද පිහාඹීම අනවශ්‍ය වූ බැවින් ඌ ක්‍රම ක්‍රමයෙන් පිහාඹීම අත්හැර දමන්නට ඇතැයි සිතිය හැකි ය. උන්ට හානි කළ හැකි සතුරෝ මේ දූපත්වල නොසිටි නිසාත් සෑහෙන තරම් ආහාර ගොඩබමෙහි තිබුන නිසාත් උන්ට පිහාඹීම අනවශ්‍ය විය. ඩොඩො කුරුල්ලාගේ ලොකු කළුපාට හොටය අග කොරොස් () කොක්කක් තිබුණි. උගේ කළුපාට කෙටි කකුල් දෙක ස්ථූල ය. උගේ පිහාටු තද අළුපාට ය. පෙදය හා පියාපත් දෙක කහපාටට හුරු සුදුපාට ය. කෙටි පෙඳය කුරුල්ලෙක් සේ සැලකිය හැකි ය. ඩොඩො වාසය කළේ කැලෑවල ය. ගෑනු සතා එක් වරකට සුදුපාට ලොකු බිත්තර එකක් පමණක් දමයි.
1598දී වැන් නෙක් (Admiral Jacob van Neck) නමැති ඕලන්දක්කාරයා මොරිෂස් දූපත අල්ලාගත් විට ඔහුගේ නාවික පිරිස මේ කුරුල්ලන් අල්ලා ගෙන මරා කෑමට ගත්හ. එහෙත් මේ මස් කෑමට ප්‍රිය නොවන බව ඔවුන්ට වැටහිණ. 1681 දී පමණ මේ කුරුල්ලන් නෂ්ට වූහ. මිනිසා මේ දූපත්වලට පැමිණ ඔහු ගෙනෙන ලද ඌරන් හා වෙනත් සතුන් උන්ගේ නෂ්ට වීමට හේතු වූහ.
ඩොඩො කුරුල්ලන් කිහිප දෙනෙක් යුරෝපයට ගෙන යන ලදි. උන්ගෙන් එකෙක් 1638 දී ලන්ඩනයේ දී ප්‍රදර්ශනය කරන ලදි. ඩොඩො කුරුල්ලා නෂ්ට වී ඇති බැවින් මේ අදහස දක්වමින් "Dead as a Dodo" යන වාක්‍ය ඛණ්ඩය ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ භාවිත කෙරේ.
(කර්තෘ: ඩී.ආර්. සෙනෙවිරත්න)
(සංස්කරණය නොකළ)
