තනියවැල්ලේ (තනිවැල්ලේ) දේවාලය
කොළඹ-හලාවත ප‍්‍රධාන මාර්ගයේ මාදම්පේ (කඩුපිටි හෙවත් කටුපිටි මාදම්පේ) පැරණි නගරයේ කිමී. 62 කණුව අසල පිහිටුවා ඇති තනියවල්ලභ (බ.) නමින් ප‍්‍රකට වූ දෙවියන් වෙනුවෙන් කැපකළ ප‍්‍රධාන දේවාලයයි. එනම් ප‍්‍රදේශීය රජුගේ ප‍්‍රධාන නිර්මාණය වන මහවැව අසල වැඩෙන, ඇලපාත මුදලිඳු විසින් වර්ණිත නුගරුකට යා ව ස්ථාපිත ය. බෞද්ධ, හින්දු, ක‍්‍රිස්තියානි සහ ඉස්ලාම් යන සියලු භක්තිකයින්ගේ ගෞරවයට පාත‍්‍රවන මෙම දේවාලය, ඒ අසලින් යනෙනවුන් ආශිර්වාද පතා පුදපඬුරු ඔප්පුකොට රැඳී යන ස්ථානයකි. දේශීය රණවිරු ස්මාරකයක් වීමත් කෘෂිකාර්මික සශ‍්‍රීකත්වයේ සංකේතයක් වීමත් ස්වදේශානුරාගය සහ අර්ථ සමෘද්ධිය පිළිබඳ සිහිවටනයක් වීමත් නිසා මෙය ශ‍්‍රී ලාංකික සංස්කෘතියේ වැදගත් ස්ථානයක් ගනී.
මෙම දේවාලය මුලින් ඉදිකරන ලද්දේ කවර කලෙකදැයි නිශ්චය කිරීම අපහසු වුවත් දැනට විද්‍යමාන ගල් ගොඩනැඟිලි 1845-1850 කාලයේ කර්මාන්තයක් බැව් විශ්වාසයයි. මෙනම් දෙවිඳුන්ගේ පිළිරුවක් වඩාහිඳුවා ලූ දේවාලය දෙසට හිස යොමා ධාවනයේ යෙදෙන රජුගේ වාහනය වන සුදු අශ්වයාගේ පිළිරුව මෙහි ඇති කැපී පෙනෙන ස්මාරකයයි. වසර 200කට අධික කාලයක් පැරණි යැයි කියැවෙන බෝ රුකක් ද කඩවර දේවාලයක් ද ඝණ්ඨා කුලූනක් ද බුදුගෙයක් ද පරිපාලන කාර්යාලයයක් සහිත ශාලාවක් ද මුළුතැන්ගෙයක් ද මෙහි සෙසු ගොඩනැඟිලි අතර වේ.
වෙල්යායේ අස්වනු නෙලා ගැනීමෙන් ඉක්බිති වාර්ෂික අලුත් සහල් මංගල්‍යය පවත්වා මෙම දෙවිනමට දානයක් පිළිගන්වනු ලැබේ. එසේම වාර්ෂික ව අගෝස්තු මාසයේ ශනි දිනෙක නානුමුර මංගල්‍යය පැවැත්වෙයි. මෙදින සියලූ දෙනාට නොමිලයේ දිවා ආහාරය සැපයේ. විශේෂයෙන්, තම කෘෂිකාර්මික කටයුතු සාර්ථක කරගැනීම පිණිස බාරහාර වීමට ද ඒවා ඔප්පු කිරීමට ද ඇතුළු ව මෙම උත්සවයනට දිවයිනේ නන්දෙසින් බැතිමතුන් විශාල පිරිසක් පැමිණෙන බව සඳහන් වේ. අතිතයේ දී මෙම දේවාලය අසලින් ගමන්ගියවුන් නුග අත්තක් කඩා එල්වා බුහුමන් දක්වා ගියහයි ද කියැවේ. මුරුතැන් බත් පුදා වන්දනාකරුවන්ටත් අසල්වාසීන්ටත් එයින් සංග‍්‍රහ කර දේවාශිර්වාදය ලබා ගනු පිණිස භක්තිවන්තයෝ කෙම්මුර දිනයන්හි දී මෙම දේවාලයට පැමිණෙති.
මාදම්පේ ප‍්‍රදේශයේ දානපතියන් ව සිටි සේනානායක පරපුරේ මුහන්දිරම් වික‍්‍රම ජෝන් මෙන්ඩිස් විජේගුණරත්න සහ වික‍්‍රම සාලමන් මෙන්ඩිස් විජේගුණරත්න මෙහි මුල් ම භාරකාර මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෝ වූහ. මින් පළමුවැන්නාගේ දරුවෝ වූ වාසළ මුදලි ලෝරන්ස් සහ දාර්නිස් මෙන්ඩිස් විජේගුණරත්න සේනානායක සොහොයුරෝ ඉන් පසු ව එම මණ්ඩලයේ සාමාජිකත්වයට පත්වූහ. ගරුමුනි ජෝන් ලියෝපෝල්ඞ් ද සිල්වා ද එහි සාමාජික ව ක‍්‍රියා කෙළේ ය. දැනුදු එම පවුලේ අනුග‍්‍රහය මේ දේවාලයේ කටයුතු සඳහා ලැබෙන බව පළවේ.
'මාදම්පේ විස්තරය' සහ 'මාදම්පේ පටුන' යන කාව්‍ය ග‍්‍රන්ථයන්හි මේ දේවාලය පිළිබඳ විස්තරයක් ඇතූළත් වේ.
කර්තෘ: රන්ජන දේවමිත‍්‍ර සේනාසිංහ
(සංස්කරනය නොකරන ලද-2022)
