තාවෝ-ආන්
(Tao-an) (312-385). ඩාවෝආන් (Dao'an) නොහොත් ෂි ඩාවෝආන් (Shi Dao'an) නමින් ද ප‍්‍රකට චීන ජාතික බෞද්ධාචාර්යවරයෙකි. බෞද්ධ පඬිවරයෙකි. ග‍්‍රන්ථ නාමාවලි සකසුවෙකි. බෞද්ධ ග‍්‍රන්ථ පරිවර්තකයෙකි. එවැනි පරිවර්තන අධීක්ෂකයෙකි. අටුවාචාර්යයන් වහන්සේ නමකි. චීනයේ බුදුසමය මුල්ඇද්දවීමට ඉමහත් මෙහෙයක් කළ මුල් ම බෞද්ධ භික්ෂුවකි. මුන් වහන්සේගේ සංවිධානාත්මක කුසලතා සහ බෞද්ධාමික ඉගැන්වීම් පිළිබඳ තුබූ පෘථුලාවබෝධය මුල්කාලීන චීන බුදුසමයේ ස්වරූපය නිශ්චය කිරීමෙහිලා බලපෑ බැව් පිළිගැනේ.
නැගෙනහිර ජින් (Jin) රාජවංශ සමයේ (266-420) උතුරු චීනයේ හෙබෙයි පළාතේ දැනඋගත්කම් ඇති පවුලක ජන්මලාභී විය. දෙමාපියන්ගේ අභාවයෙන් ඉක්බිති වැඩිමල් ඥාති සහෝදරයකු විසින් රැුකබලා ගැනුණු මොහු වයස අවු.12 දී පැවිදි දිවියට පිළිපන්නේ ය. 335 දී පමණ ලින්ජෑන් (Linzhang) හෙවත් පැරණි යේ (Ye) නුවරට පැමිණි මුන්වහන්සේ කූචා (Kucha) බෞද්ධ රාජ්‍යයේ සිට පැමිණි ප‍්‍රකට ධර්මප‍්‍රචාරකයකු වූ ෆුටුඩෙන් (Fotudeng) (232-348) (බ.) හිමියන්ගේ ශිෂ්‍යයකු ව ධර්මශාත‍්‍ර උගැන්මෙහි ව්‍යාවෘත වූහ. ගුරු හිමියන්ගේ (348) සහ එහි පාලක ව සිටි ෂි හූ (Shi Hu) (349)ගේ අභාවයෙන් ඉක්බිති එනුවර හැර ගොස් ක‍්‍රමයෙන් වැඩුණු සිය ශිෂ්‍ය පිරිස ද සමඟින් උතුරු චීනයේ සාංචාරික දිවියක් ගෙවූහ. එකල එහි බලපැවැත්වූ හීනයානික ධ්‍යාන භාවනා ක‍්‍රම අනුගිය මුන්වහන්සේ ඒ විෂය සම්බන්ධයෙන් පාර්තියානු පරිවර්තක ආන් ෂිගාවෝ (An Shigao) විසින් පරිවර්තිත කෘති හයකට අටුවා ලියූහ. එනයින් මුල් කෘතිය හා සමවිසමතාවන් වටහා ගත් මුන්වහන්සේ තෙමේ ම පරිවර්තනයට බටහ. එහිලා ගිහි ජීවිතයේ වචන සමාන්තර ව යොදමින් අරුත් ගැලපීමේ ක‍්‍රමවේදයක් මුන්වහන්සේ අනුගමනය කළහ. මුන් වහන්සේගේ පරිවර්තන කටයුතු විශිෂ්ට බෞද්ධ ග‍්‍රන්ථ පරිවර්තකයකු වූ කුමාරජීව ථෙරුනට මහත් සේ බලපෑ බැව් පළවේ.
365 දී ෂියැන්යැං (Xiangyang) බලා පන්සියයකට අධික ශිෂ්‍ය භික්ෂූන් පිරිවරා වැඩමකළ මුන්වහන්සේ එහි පාලකයින් සහ ප‍්‍රභූන් සමඟ සම්බන්ධතා ඇතිකොට ගෙන ආරාමයක් ස්ථාපිත කිරීමට උත්සුක වූහ. එහි වැඩ සිටි පසළොස් වසරක කාලයේ දී සිදු වූ වැදගත් කාර්යයක් වූයේ මහායාන ප‍්‍රඥා පාරමිතා සාහිත්‍යය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමයි. මෙකල ලියැවුණු අටුවාවන්ගෙන් හයක් ම ප‍්‍රඥා පාරමිතා විවරණයෙහිලා වේ. 374 දී මුල් ම චීන බෞද්ධ පරිවර්තන ග‍්‍රන්ථ නාමාවලිය සැකසූහ. එය නෂ්ටප‍්‍රාප්ත වුව ද සෙන්ග්‍යු (බ.) හිමියන් විසින් 515 දී සකසන ලද නාමාවලියට එහි බොහෝ කොටස් ඇතුළත් වූහයි පිළිගැනේ. මුන්වහන්සේ චීනයේ මෛත‍්‍රී බෝධිසත්ත්ව ඇදහිල්ල ස්ථාපිත කළ භික්ෂූන් වහන්සේ ලෙස පිළිගැනෙති. කලින් සිටි චින් (Qin) පාලක ෆූ ජියෑන් (Fu Jian) ෂියැන්යැංහි (Xiangyang) බලය යළි අත්පත් කරගන්නා තෙක් එනුවර ක‍්‍රියාකාරී ව සිටි මුන්වහන්සේ ඉනික්බිති චැන්ගානයට (Changan) වැඩම කළහ. 379 සිට ඇරඹෙන එම නව කාල පරිච්ෙඡ්දයේ දී ෂියැන්යැං මෙන් කිහිප ගුණයක් විශාල භික්ෂු සංඝයා වහන්සේට මුන්වහන්සේ නයකත්වය සැපයූහ.
ශාක්‍යමුනි යන්නෙහි චීන ව්‍යවහාරය වන ෂිජියැමූනි යන්නෙහි මුල් ෂි (Shi) අක්ෂරය සියලූ භික්ෂූන් සහ භික්ෂුණියන් සිය පෙළපත් නාමය ලෙස භාවිත කළ යුතු බවට මුන්වහන්සේ අදහස් පළ කළහ. චීන භික්ෂු සංඝයාට ගැලපෙන පරිදි විනය පිටකය සංවර්ධනය කළ හිමිනමක් වශයෙන් ද මුන්වහන්සේ ප‍්‍රකටයහ. සිව්වන සහ පස්වන සියවස්හි ප‍්‍රචලිත ව පැවති ප‍්‍රඥා සම්ප‍්‍රදායයන්ගෙන් එකක් වූ බෙන්වු සොං (benwu zong) (මූල භින්න) නිකාය පිහිටුවා වදාළ හිමියෝ වශයෙන් ද සැලකෙති. තා ඕ දහමේ සැලකිය යුතු බලපෑමකට නතු ව නිර්මාණය වූ මුන්වහන්සේගේ දර්ශනය චීන බෞද්ධ චින්තනයේ පසුකාලීන වර්ධනයට සැලකිය යුතු බලපෑමක් කෙළේ ය. මුන්වහන්සේගේ ප‍්‍රකට ම ශිෂ්‍ය භික්ෂුව වනුයේ හියුආන් (Huiyuan) (බ.) හිමියෝ ය.
කර්තෘ: රන්ජන දේවමිත‍්‍ර සේනාසිංහ
(සංස්කරණය නොකරන ලද-2022)
