දශකුමාර චරිතය
දශකුමාර චරිතය, සංස්කෘත, පාලි, සිංහල, දෙමළ සාහිත්‍ය කෘති කෙරෙහි විශාල බලපෑමක් කරනු ලැබූ විචාරාත්මක කෘතියක් වූ කාව්‍යාදර්ශය රචනා කළ දණ්ඩින්ගේ කෘතියක් ලෙස චිත්‍ර විචාරකයින්ගේ සාමාන්‍ය පිළිගැනීමයි.
දශකුමාර චරිතයේ කාලය හා කර්තෘ පිළිබඳ විවිධ මත පළ වී තිබේ. ඒ.බී. කීත්වානි පඬිවරයා දශකුමාර චරිතයේ හා කාව්‍යදර්ශයේ එන විවිධ විෂමතා පරීක්ෂාකොට බලා දශකුමාර චරිතය දණ්ඩින්ගේ තරුණ කාලයේ දීත් කාව්‍යාදර්ශය ඊට පසු කලක පැසුණු විචාරාත්මක බුද්ධියකින් යුතුව සිටිය දීත් කරන ලද්දකැයි සඳහන් කරයි. ග්‍රන්ථය කරනු ලැබූ කාලය ගැන නිශ්චිත තීරණයකට එළඹ නැත. දශකුමාර චරිතයේ එන වචන මාලාව, භාෂා ලක්ෂණ හා ව්‍යාකරණ රූප අනුව එය පශ්චාත් කාලීන කෘතියකැ'යි ඇතැම් අය පිළිගනී. මෙම ග්‍රන්ථයේ කාලය පිළිබඳ නිර්ණය කරන විට සුබන්ධු හා බාණගේ කෘති හා එය සසඳා බැලීමේ දී දශකුමාර චරිත කර්‍තගේ භාෂාව හා ශෛලිය ඔවුන්ගේ භාෂාව තරම් මුහුකුරා නොගිය ආදිම අවස්ථාවක් පිළිබිඹු කරන බව පෙනේ. හත්වන සියවසේ සිටි හර්ෂවර්ධන රජුගේ කාලයේ බාණයන් සිටි බවත් ඒ අනුව දශකුමාර චරිතය ඊට පෙර හයවන සියවසේ රචනා කරන ලද කෘතියක් බවත් පෙනේ.
දශකුමාර චරිතයේ නිසි ආරම්භයක් හා අවසානයක් දැකිය නොහැකි ය. මෙම කෘතියට ඇතුල් කරන ලද පූර්‍වපීඨිකා හා උත්තර පීඨිකා යන කොටස් දෙකෙන් එය පැහැදිලි වේ. උච්ඡ්වාස පහකින් යුත් පූර්ව පීඨිකාව ද උච්ඡ්වාස 4කින් යුත් උත්තර පීඨිකාව ද පශ්බාන්තක කවීන් විසින් ග්‍රන්ථය සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා ඇතුළු කරන ලද ඒවා ය.
දශකුමාර චරිතය නමින් ග්‍රන්ථය හැඳින්වුණ ද එහි දණ්ඩින් විසින් කරන ලද කෘතියෙහි කුමරුන් අට දෙනෙකු පිළිබඳ කථාපුවත් පමණි, අඩංගුව ඇත්තේ. සෙසු කථා ගැබ්ව ඇත්තේ පූර්ව පීඨිකාවෙහි ය. එය කථාමුඛය වශයෙන් ද ගැනේ. දණ්ඩීන් විසින් ලියනු ලැබීය'යි විශ්වාස කරනු ලබන කොටසේ උච්ඡ්වාස අටක් වේ. මෙයින් පළමුවන උච්ඡ්වාසය රාජවාහන රජුගේ කථා පුවතත් එතැන් පටන් පිළිවෙළින් රාජවාහන රජුගේ මිත්‍ර අපහාරවර්ම, උපහාරවර්ම, අර්ථපාල, ප්‍රමති, මිත්‍රගුප්ත, මන්ත්‍රගුප්ත, මිශ්‍රැත යන කුමරුන් හත්දෙනාගේ දේශාටන කථාවෝ ය. පූර්ව පීඨිකාවෙහි සඳහන් වන්නේ සෝමදත්තගේත් පුෂ්පෝද්‍යාවගේත් චරිතකථාවෝ ය. මේවායින් අපහාරවර්මන් කුමරුගේ කතාව දිගම කථාව වන අතර එය ග්‍රන්ථයේ එන හොඳ ම කථාව ද වෙයි.
දශකුමාර චරිතයේ කථාවන්ට විෂය වී ඇත්තේ සොරකම, සහාසිකකම, කපටිකම, ස්ත්‍රීන් පැහැරගෙන යාම, කූට උපාය යෙදීම, අනාචාරයේ හැසිරීම යනාදියයි. එය ඔහුගේ කථා ශෛලියේ විශේෂ ලක්ෂණයක් වී ඇත. මෙහිලා දණ්ඩින් දක්ෂයෙක් ලෙස ගිණිය හැකි ය. එහි එන වීරයින් නැතහොත් කථා නායකයින් සංස්කෘතික කාව්‍ය නීතිරීතිවලට පටහැනි ලෙස ඇතුළත් කොට ඇත. දශකුමාර චරිතයේ එන කථාවස්තුවලට කථාවේ ආභාෂය හා ජනකථාවේ බලපෑම සිදු වී ඇති බව පෙනේ. මෙහි එන චරිතවලට ගුප්ත බලයට හා ආශ්චර්‍ය්‍යාත්මක බලයන්ට විශේෂ තැනක් නොලැබෙන්ට එහි ලෝකය තාත්විකය'යි කිව හැකි ය. ඇතැම් විට නොමනා චරිත නිරූපණයෙන් ඔහු එකල සමාජය උපහාසයට ලක් කිරීමට අදහස් කළ විය හැකි ය. චරිත නිරූපණයේ දී අත්දැකීම් අනුව ඒවා නිරූපණය කිරීමට ඔහු උත්සාහ ගත් බව පෙනේ.
මහා කාව්‍ය නීතිරීති අනුගමනය කරමින් කාව්‍ය රචනය කිරීමේ මඟ දණ්ඩින් අනුගමනය නොකළ හෙයින් ඔහුගේ කෘතිය සාර්ථක කෘතියක් ලෙස විවේචකයෝ පිළිනොගනිතත් එය දණ්ඩින් අපූරු නිර්මාණයක් බව නිගමනය කළ හැකි ය. බාහිර ආටෝපයෙන් තොර වීම මෙය විශේෂ හේතුවයි. දණ්ඩින් දක්ෂ කථාකරුවෙකි. අනුචිත විස්තර අත්හැර කථාවට අවශ්‍ය අයුරින් වර්‍ණනා ඉදිරිපත් කිරීමෙහි දක්ෂයෙකි. සංස්කෘත ගද්‍යය පණගන්වා කථා රීතිය කලාත්මක කොට දණ්ඩින් දශකුමාර චරිතයෙන් නව මඟක් පෙන්වූ නිසා ඔහුට සංස්කෘත ගද්‍ය සාහිත්‍යයේ විශේෂ තැනක් හිමි වේ.
(කර්තෘ: ආර්. සෝමවීර: 1993)
(සංස්කරණය නොකළ)
