දාදු කෙළිය
දාදු කෙළිය
මෙය බොහෝ පුරාණ කාලයෙහි සිට පවත්නා ක්‍රීඩාවකි. ජාතක කථාවල සහ බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි වෙනත් නොයෙක් තැන්වල අක්ෂ ක්‍රීඩාව (බ.), අක්ඛ ඛීලං, පසැට කෙළිය, ගොඩ කෙළිය ආදී නම්වලින් හැඳින්වෙන්නේ මේ ක්‍රීඩාවයි. වර්තමානයෙහි කැට ගැසීම නොහොත් දාදු දැමීම නමින් කෙරෙන්නේ ද මේ ක්‍රීඩාව ම ය. මේ සූදුවකි. ඔට්ටු අල්ලා කරණ මුබන්නකි. සපැති සතරැස් අඟලක් පමණ වූ ලී හෝ මී අං කැබලිවල එක එක පැත්තේ එක, දෙක, තුන ආදී වශයෙන් තිත් තබා, එය හරස් අතට තැබූ පුවරුවක හැපෙන සේ විසිකර උඩු අතට පෙරළෙන පැත්තේ ඇති තිත් ගණන එකතුකොට ජය පරාජය විසඳනු ලැබේ.
(කර්තෘ: ඩී.සී. දිසානායක: 1957)
(සංස්කරණය නොකළ)
දාදු කෙළිය
මේ ක්‍රීඩාව එක්තරා කුඩා ඝන කීපයකින් කරනු ලැබේ. එක් එක් පැත්තෙහි එක දෙක තුන ආදි වශයෙන් තිත් ආහාරයෙන් කළ ඇස් සටහන් සෑම ඝනයක ම සපැත්තෙහි එක ඇත්තේ ය. එකිනෙකට ඉඳුරා විරුද්ධ ඇති දෙකක ඇති ඇස් ගණන සතක් වන පරිදි මේ ඇස් පිහිටුවන ලද්දේ ය. බිම තිබුණු ඝනයක මතු පිටට ආයේ ඇස් සහ පිහිටි පැත්ත නම් යටව තිබෙන පැත්තෙහි එක ඇස් වන ලෙසිනි. මෙහි ඝන කැට නමින් හැඳින් වේ.
පුරාණ ඇතැම් රජුන් ද ඊශ්වර ජනයා ද ධනකුවේරයන් ද දාදු කෙළියෙහි තත්පර බව ලෝක ඉතිහාසය කියයි. ඔවුන් අතර සිය සේසත ම ඒ පිණිස සිදුවෝ ද වෙති. ජය පරාජය පිණිස මහත් ධනය යට කෙරෙන මේ ක්‍රීඩාවට ක්‍රමයෙන් ඉතා ම විනාශ කර සූදුව වූයේ ය. එහෙයින් එය ජන සමාජයෙන් බැහැර ලන බලවත් නීති ද පැනවිණ. නොයෙක් ලෙසින් නොයෙක් රටෙහි කළ බව කියැවෙන මේ ක්‍රීඩාව එක ම ඝනයෙන් ද කිප ඝනයකින් ද කළ බවක් පැවැසේ. ඊට ගත් වැඩි ම ඝනයන් ගණන පසෙකි.
ඇස් සටහන් යොදන ලද ඝනයන්ගෙන් කරනු ලබන ක්‍රීඩා කීපයක් ලංකාවෙහි ඇත්තේ ය. තනි ඝනයක් ගෙන බඹරයක් සේ කරකවා පිඟානක තබා කෝප්පයකින් වසා තැබීමෙන් ලොතරැයි කැට ගැසීම තව එකෙකි. දාදු කෙළිය තව ද එකෙකි. දාදු කැට තුනකින් කරන ලොතරැයි කැට ගැසීමක් ද ඇත්තේ ය.
මේ ක්‍රීඩාව දාදු නමිනුත් ඊට උපකරණය වන ඝනය පස ඇට නමිනුත් සිංහල පතපොතෙහි සඳහන් මූල ග්‍රන්ථයෙහි අක්ෂ ක්‍රීඩා නමින් දැක්වෙන ක්‍රීඩාව ය. කවර හෙයින් මේ දාදු සහ පස ඇට වන නම මේ ක්‍රීඩාවට ව්‍යවහාර වී දැයි නොකියා හැකි ය. ඍග් වේදයෙහි සඳහන් වන බැවින් මේ ක්‍රිඩාවේ ආරම්භය පෙරදිගින් වී යැයි සිතිය යුත්තේ ය.
ධනඤජය ගෞරව්‍ය රජු පූර්‍ණක නම් යක් සෙනෙවියකු සමඟ දාදු කෙළියක් කළ බව විධුර ජාතක කියයි. පස ඇට අතින් ගෙන දූ පෝරුවක වැටෙන සේ උඩ දැමීමෙන් කෙළින ලද ඒ දාදු කෙළියෙහි මලියය, සාවටය, බහුලය, සන්නිභද්‍රය ආදි විසින් අය විස්සෙක් වූ බව පැවැසේ. ඒ කළ බව පෙනෙනුයේ තනි දාදු කැටයකිනි. මෙහි ඇස් ලකුණු වූයේ කැටයේ නොව පෝරුවෙහි යැ. කැටයේ කිසිඳු ලකුණෙක් නොවිණි. ලංකාවෙහි දාදු කෙළිය නමින් ප්‍රකට ක්‍රීඩාවට කැට දෙකක් ගැනේ. එහි අය විස්සෙක් ද නැත. නොයෙක් කල නොයෙක් රට නොයෙක් වෙනස්කම් ඇතිව කළ බව කියැවෙන දාදු ක්‍රීඩාවන් ගෙන කවරක් නියම දාදුවදැ යි නිශ්චය කිරීම උගහට ය.
මෙරටෙහි ද නීතියෙන් තහනම් කරන ලද බැවින් දැනට අප්‍රකටව පවත්නා දාදු ක්‍රීඩාවට ගනු ලබන කැට හෙවත් ඝන දෙක ඇත් දතින් ම කපන ලද්දේ ය. පැත්තක දිග පළල අඟල් බාගයක් පමණ ය. එහි එකිනෙකට ඉඳුරා විරුද්ද පාර්ශ්ව දෙකක ඇති ඇස් ගණක සතක් ම වන පරිදි පැති සයෙහි ම 1 සිට සය දක්වා කළ ඇස් සටහන් වෙයි. මඳක් විද කිනම් ඉටියෙන් සිදුරු පුරවා කළු පැහැ ගැන්වුණු ඒ ඇස් ඉතා පැහැදිලිව පෙනේ. අගනා වස්තුවකට මෙන් දාදු කැට කුට්ටමට දක්වන සැලකිල්ල ඉමහති. කුඩා රෙදිකඩක ඔතා පරිස්සමින් රැකගන්නා එය දුටහට පෙන්වනු නොලැබේ. පුරාණයෙහි දියමන්ති, රන් ආදියෙන් කළ අගනා කැට සමහර රටවල තිබිණ. ඇතැම් රටවල ඇටකටු වලිනුදු දාදු කැට සකස් කරගත් බ පැවැසේ.
ක්‍රීඩාවෙහි දී දාදු කැට දෙක පරිස්සමින් දෙඇඟිල්ලෙන් ගෙන වියතක් පමණ දිග බම්බුවකට දමා නැළවිල්ලේ සොලවා බිම හළන්නේ ය. මේ පිණිස ගන්නා පිටිය සමව නොතදව තිබිය යුතු යි. දාදුකැට බම්බුවට දැමීම ඔට්ටුව හා පරදුව තබන දෙදෙනා කරත්. බැහැරවූවෝ පිට ඔට්ටු අල්ලා ගනිත්. පෙරළී සිටි කැට දෙකෙහි මතු පිට ඇස් දිනුමට හෝ පරාදයට ගණන් ගනු ලැබේ. මේ ගණන් අය නමින් හැඳින්වෙයි. 6+6, 6+5, 5+5, 5+6 යන අය දිනුම් ය. 33 නොරොසිය ය. එද දිනුමෙකි. 1+1, 1+2, 2+2, 2+2, 2+1 සහ 3+4 පරාද පිණිස වෙයි. එට්ටුව යයි කියන 4+4රේ අය මහා පරාදය ලෙසට සැලකේ. සෙසු අයෙහි දිනුම් පරාදයක් නැත.
ඇස් සිදුරු යට ඊයමින් පුරවා පැත්තක් බර වැඩි කිරීමෙන් නිතරම දිනුමම දක්වන දාදු කැට ද පරාදව වැටෙන දාදු කැට ද සාදා ගන්නා ක්‍රමයක් ද ඇත්තේ ය. එබඳු කැට කුට්ටමක් දාදු පිටියකට ගෙන යාම ද ජීවිතය ගැන නොසිතා කළ යුත්තකි. එහෙත් එසේ වූ දාදු කැට රහසේ ම දමා සිතැඟි ඉටු කර ගෙන යළිත් නියම දාදුව එළියට ලන නිබ්බත සූරයෝ නැත්තේ ම නොවේ.
(කර්තෘ: ඩී.සී. දිසානායක: 1957)
(සංස්කරණය නොකළ)
