දාම් ඇදීම
දාම් ඇදීම
ලංකාවේ ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාවකි. මෙහි සහභාගී විය හැක්කේ ක්‍රීඩකයන් දෙදෙනකුට පමණි. මෙම ක්‍රීඩාව සඳහා දාම් ලෑල්ලක් හා ඉත්තන් අවශ්‍ය වේ. එක් පක්‍ෂයකට ඉත්තන් තිහක් බැඟින් පක්‍ෂ දෙක සඳහා ඉත්තන් හැටක් ගැනේ. හඳුනා ගැනීමේ පහසුව සඳහා මෙම ඉත්තන් වර්‍ණ දෙකකින් දක්වනු ලැබේ. දාම් ලෑල්ල කොටු 144 කින් යුක්ත වේ. ඒ අතුරින් 72 ක් වර්ණවත් කොටු ය. ඉත්තන් තබනු ලබන්නේ එම කොටුවල පමණි.
ක්‍රීඩාව සඳහා ක්‍රීඩකයෝ දෙදෙනා දාම් ලෑල්ල දෙපස වාඩිවෙති. එක් ක්‍රීඩකයකුට අයත් ඉත්තන් ඔහු හිද ගන්නා පැත්තේ වර්ණවත් කොටුවල තබනු ලැබේ. දෙපක්ෂයේ ම ඉත්තන් විරුද්ධ පක්‍ෂයේ ඉත්තන් කපමින් පෙරට යා යුතු ය. ඉත්තන් කපමින් නොකැපී ඉදිරි කෙළවරට ම යන ඉත්තන් “දාමා” හෝ “රජා” යන නමින් හැඳින්වේ. රජාට තමන් සිටින ඉරේ ඕනෑම තැනක සිටින විරුද්ධ පක්‍ෂයේ ඉත්තකු කැපීමට බලය තිබේ. ක්‍රීඩාවේ ජය අත් වන්නේ විරුද්ධ පක්‍ෂයේ ඉත්තන් කපා හමාර කළ ක්‍රිඩකයාට ය.
(කර්තෘ: දේවිකා ප්‍රියදර්ශනී එදිරිවීර)
(සංස්කරණය නොකළ)
දාම් ඇදීම
මෙරට අස්සක් මුල්ලක් නෑර සෑම තන්හි ම ජනප්‍රිය වී ඇති මෙම ක්‍රීඩාව ලංකාවට හඳුන්වා දෙනු ලැබුවේ පෘතුගීසීන් විසින් යයි අනුමාන කළ හැකි ය. පෘතුගීසින් විසින් මෙම ක්‍රීඩාවට 'දාමා' (DAMA) යයි එම භාෂාවෙන් ව්‍යවහාර කරන හෙයිනි. අද ජාත්‍යන්තර ක්‍රීඩාවක් බවට පත් වී ඇති දාම් ක්‍රීඩාව ඉතා පැරණි ඉතිහාසයක් ඇති එකකි. දැනට සොයා ගෙන ඇති සාධක අනුව ක්‍රි.පූ. 3000 දී පමණ ඊජිප්තුවේ පාරාවෝ රජවරුන්ගේ කාලයේ මෙම ක්‍රීඩාව තිබුණ බව පෙනෙන අතර බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයේ තැන්පත් කොට ඇති පාරාවෝ යුගයට අයත් දාම් ලෑල්ල නූතන යුරෝපයේ දාම් ලෑල්ලට ඉතා සමාන වේ. මේ අනුව දාම් ක්‍රීඩාව ඊජිප්තුවේ ඇති වූ බව නිගමනය කළ හැකි ය. ඔවුන්ගෙන් යුරෝපය පුරා පැතිරී ගිය දාම් ක්‍රීඩාව ගැන ප්ලේටෝ හා හෝමර් විසින් සඳහන් කොට ඇත.
ක්‍රි.ව. 1500 පමණ සිට යුරෝපය පුරා පැතිරී ගිය මෙම ක්‍රීඩාව පිළිබඳ දැනුම ස්පාඤ්ඤවරුන් අරාබි ජාතිකයන්ගෙන් ලබාගත් අතර ග්‍රීකයන්ගෙන් ලබාගත් රෝමන්වරුන් විසින් එංගලන්තයට ගෙනයන්නට ඇත. ක්‍රීඩාව පිළිබඳ දැනුම පැතිරෙත් ම ක්‍රීඩා පිළිවෙළ, ක්‍රීඩා නීති රීති පිළිබඳ පොත්පත් පළවීම ආරම්භ විය. මෙම පොත්පත් මාලාවේ පළමුවැන්න සේ සැලකෙන්නේ ස්පාඤ්ඤයේ වැලෙන්සියාවේ අන්තෝනියෝ තොකුමදාගේ ග්‍රන්ථයයි. ඉංග්‍රීසි ජාතිකයන් අතර මෙම පොත්පත් මාලාවේ පළමුවැන්න වශයෙන් ගැනෙන්නේ 1756 දී පළකරනු ලැබූ ගණිත විද්‍යාඥ විලියම් පේනගේ 'දාම් ක්‍රීඩාවට මඟපෙන් වීම' ය. මෙතැන් සිට දාම් ක්‍රීඩාව අරඹයා පොත්පත් ඉතා සීඝ්‍රයෙන් පළවීමට පටන් ගන්නා ලදි. 20 ශත වර්‍ෂය ආරම්භ වන විට මෙය කොතරම් සීඝ්‍රාකාරයෙන් සිදුවී ද යත් දාම් ක්‍රීඩා ප්‍රවෘත්ති හා දැන්වීම්වලින් පුවත්පත් ද පිරෙන්නට විය.
දාම් ක්‍රීඩාව සරල ය. එහෙත් එහි වටිනාකම ඵල ප්‍රයෝජන විපුල ය. ඉතාමත් පැරණි විද්‍යාත්මක විනෝදාංශය ලෙස සලකන මෙම ක්‍රීඩාව කයට වෙහෙස නොදී මනසට ව්‍යායාමය හා පුහුණුව ගෙන දීමට සමත් නිසා දූදර්ශීභාවය, තීරණ ගැනීමේ ශක්තිය, අවධානය යොමු කිරීමේ හැකියාව වැනි බුද්ධිමය පුහුණුව ලබා දීමට ඉතාමත් යෝග්‍ය මාධ්‍යයක් සේ අධ්‍යාපනඥයෝ සලකති. ලංකාව වැනි රටවල මෙම ක්‍රීඩාව ඉතා ජනප්‍රිය වීමට හේතුව ද එය විය හැක. දහවල් කාලය තුළ ම අධික වෙහෙස ගෙන දෙන කෘෂි කර්මාන්තය වැනි රැකියාවලට යෙදෙන ලාංකිකයාට විනෝදය අවැසි නමුත් නැවතත් කයට වෙහෙස දෙන ක්‍රීඩාවල නිරත විය නොහැක. ලාංකිකයාගේ කෙලි සෙල්ලම් සියල්ල ම ඔවුන්ගේ ආර්ථික රටාවට අනුරූප සේ හැඩ ගැසී ඇත. දාම් ක්‍රීඩාව ද මෙහි දී ඔවුන්ට ඉතා උචිත එකක් වූ බැවින් රට පුරා ජනප්‍රිය වී පැතිර ගියේ ය. අද එය විදේශීන් විසින් හඳුන්වා දෙනු ලැබූ ක්‍රීඩාවක් යයි කිව නොහැකි තරමට රට පුරා ව්‍යාප්ත වී ඇත.
20 ශත වර්‍ෂය වන විට ඉංග්‍රීසි ජාතික සෑම රටක ම ප්‍රචලිත වූ දාම් ක්‍රීඩාව ඇමරිකාව පුරා පැතිරී යත් ම ජාත්‍යන්තර ශූරතා තරඟ ආරම්භ විය. 1905 දී පැවැත්වූ පළමු වැනි ලෝක ශූරතා තරගයෙන් ඇමෙරිකාව අන්ත ලෙස පරාජය කොට ජයගැනීමට එංගලන්තයට හැකි වුව ද 1927 දී පැවැත් වූ දෙවන ශූරතා තරඟයේ දී ඇමෙරිකාවට පහසු ජයක් අත්විය. අද ලෝක ශූරතා තරගයට බොහෝ රටවල් සහභාගී වන අතර තරගය ඉතා උත්කර්ෂවත් අන්දමින් පවත්වනු ලැබේ. ක්‍රමවත් සංවිධානාත්මක ක්‍රීඩාවක් වශයෙන් නීති රීති පිළියෙල කොට ක්‍රීඩා කරනු ලබන අතර ජය පරාජය තීරණ කිරීම සඳහා ක්‍රීඩා වට කිහිපයක් තරග කරනු ලැබේ.
ලංකාවේ හා යුරෝපයේ රටවල භාවිතා වන දාම් ලෑල්ල (පෙත) එකිනෙකට ප්‍රමාණයෙන් වෙනස් වේ. ජාත්‍යන්තර ශූරතා තරග සඳහා අනුමත වී ඇති යුරෝපයේ භාවිතා වන දාම් ලෑල්ල සම චතුරශ්‍රාකාර එක් පෙළකට චතුරශ්‍රාකාර කොටු අට බැගින් අට පෙළකින් සමන්විත කොටු හැට හතරේ එකකි. ලංකාවේ ඇත්තේ එක් පෙළකට කොටු දොළහ බැගින් දොළොස් පෙළකින් යුත් කොටු 144ක පෙතකි. සාමාන්‍යයෙන් කැපී පෙනෙන දෙපාටකින් යුත් මෙම පෙතේ කොටුවක් හැර කොටුවක් සුදු පාටින් ද අනෙක් කොටු කළු පාටින් ද වේ. ක්‍රීඩාව සඳහා ගන්නේ කළු පාට කොටු ය. කොටු හැට හතරේ පෙතේ කළු කොටු තිස් දෙකකි. එක් පිලකට අයත් ඉත්තන් ගණන දොළහකි. ක්‍රීඩකයන් දෙදෙනා මුහුණට මුහුණලා පෙත තබා ගෙන හිඳගත් පසු තමා ළඟ ම පේළියේ සිට කළු කොටුවල ඉත්තන් එළමින් ඉදිරියට යයි. ඉත්තන් දොළොස්දෙනා එලූ පසු එක් පෙළක හතරදෙනා බැගින් පේළි තුනක ඉත්තන් සිටිනු ඇත. කොටු එකසිය හතළිස් හතරේ පෙතක ඉත්තන් එලූ පසු එකක ඉත්තන් හය බැගින් පේලි පහක ඉත්තන් තිහක් එක් අයකු විසින් එළනු ඇති. මෙසේ ඉත්තන් එලූ පසු දෙපක්ෂයේ ඉත්තන් අතර පෙතේ මැද කළු කොටු පේලි දෙකක් ඉතිරි වේ. ඒ ක්‍රීඩාව ආරම්භ කර ඉත්තන් ඇදීම සඳහා ය. ක්‍රිඩා නීති රීති අනුව සලකන කළ ඉත්තන් එලීමේ දී ද අනුගමනය කළ යුතු නීති රීති ඇත. පෙතේ දකුණු කෙළවර මුල් ම කොටුව කළු පාට කොටුවක් වන සේ පෙත තබා ගත යුතු ය.
ඉත්තන් එලීමෙන් පසු ක්‍රීඩාව ආරම්භ වේ. ඉත්තන් ඇදීම යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ එයයි. ඉත්තන් ඇදීමේ දක්‍ෂතාවය ජය පරාජය තීරණය කිරීමේ ප්‍රධාන මඟ හෙයින් ඉතා සැලකිල්ලෙන් හා ඥානවන්ත අන්දමින් කළ යුතු ය. ඉත්තන් ඇදීම සිරස් අතට හෝ තිරස් අතට කළ නොහැකි ය. ඇදිය යුත්තේ විකර්ණ අතට පමණි. ඉදිරියට ඇඳි ඉත්තකු පිටු පසට ඇදීම ද තහනම් ය. පස්සට ඇදිය හැක්කේ දාමා (රජා) පමණි. ඉත්තන් අදිමින් ඉදිරියට යන අතර විරුද්ධවාදියාගේ ඉත්තකු හමුවේ නම් එකී ඉත්තාට ඉදිරියෙන් හිස් කොටුවක් ඇති විට ඉත්තා කැපිය හැකි කොටුවක් හැර කොටුවක විරුද්ධවාදියාගේ ඉත්තන් වේ නම් විකර්ණ අතට යමින් එසේ සිටින සියලු ම ඉත්තන් එක ම ඉත්තාගෙන් කැපිය හැකි ය. යම් හෙයකින් එසේ කැපිය යුතු ඉත්තකු නොකැපූ කල්හි ඔහුගේ ඉත්තා 'බ්ලාස්' ගැනීමට විරුද්ධවාදියාට බලය ඇත. 'බ්ලාස්' යනු නොකැපුවාට දඩයකි. නවීන නීති රීති අනුව එසේ නොකපා සිටිය නොහැකි ය. ඉන් විරුද්ධවාදියාට අවාසියක් අත්විය හැකි හෙයිනි. මේ අන්දමට ඉත්තන් කපමින් හෝ තමාගේ ඉත්තන් විරුද්ධවාදියාගේ කැපීමට අසු නොකරමින් ඉදිරියට ගොස් විරුද්ධ පැත්තේ අන්තිම පෙළට නැගීම 'දාම් යාම' ('රජවීම') නමි. එම තැනට පත් වූ ඉත්තා හඳුනා ගැනීමට විරුද්ධවාදියා තවත් ඉත්තකු ඒ පිට තබයි. දාමාට පෙතේ ඕනෑම දුරක් එක විට යා හැක. විකර්ණ අතට යන විට ඒ මඟ තමන්ගේ ම ඉත්තකු හෝ විරුද්ධවාදියාගේ ඉත්තන් එකකුට වඩා එක ළග ම සිටින විට එසේ යා නොහැක. විරුද්ධවාදියාගේ ඉත්තන් දෙදෙනෙකු එක ළඟ නොසිටින සේ ඇති ඕනෑම ගණනක් කපමින් ඉදිරියට යාමට දාමාට බලය ඇත. මේ අන්දමින් ක්‍රීඩාකොට එකකුදු ඉතිරි නොවී ඉත්තන් කැපී ගිය අය පරාජිත වේ. එක සමාන දක්‍ෂ අය පොරට වැටුන විට බොහෝ විට ජය පරාජයෙන් තොරව තරගය අවසන් වනු ඇත. තරග වටයක් අවසාන කිරීම සඳහා පැය ගණන් ගත වීම ද සුලභ ය. එක් විට ක්‍රීඩා කළ හැක්කේ දෙදෙනෙකුට වුව ද බලා සිටින්නන් දෙපසට බෙදී ක්‍රීඩකයන් ධෛර්‍ය්‍ය කරනු සාමාන්‍ය සිරිත නමුත් අනුබල දීම තහනම් වේ. ක්‍රීඩකයන් තරගය කරන අතර බලා සිටින්නන් ජය පරාජය ගැන මුදලින් හා වෙනත් දෑවලින් පරදා තැබීම හැම විට ම දක්නට ලැබෙන දෙයකි. ලංකාවේ සෑම ගම්බද ගෙදරක ම පාහේ ද මඟ දෙපස කුඩා කඩපිල්වල ද දාම් ක්‍රීඩාවේ නිතර වන අය දැකීම සුලභ ය.
දාම් ක්‍රීඩාවේ ද ප්‍රභේද ඇත. පිළිගත් දාම් ක්‍රීඩාවේ ජයග්‍රහණය තීරණය කිරීම සඳහා විරුද්ධවාදියාගේ ඉත්තන් සියල්ල කැපිය යුතු ය. 'ප්‍රංශ දාම්' නමින් ලංකාවේ හඳුන්වන සෑම රටක ම දක්නට ලැබෙන අනෙක් දාම් ක්‍රීඩාවක ජය තීරණය කරනු ලබන්නේ මුලින් ම තමන්ගේ සියලු ම ඉත්තන් විරුද්ධවාදියාට බිලිවීමෙනි. චෙස් ක්‍රීඩාවේ ආරම්භය දාම් ක්‍රීඩාවෙන් ඇති වූ බවට මතයක් ද වේ.
(කර්තෘ: ඩී.සී. දිසානායක: 1957)
(සංස්කරණය නොකළ)
