දෙවිනුවර
සිරිලක රුහුණු පුරයේ අතිපැරණි රාජධානියක් වූ දෙවිනුවර ඓතිහාසික පුරාවෘත්ත අනුව රාවණා රජුගේ කාලය දක්වා දිවෙන ඉතිහාසයකින් යුතු වෙයි.
දෙවිනුවරටත් ගන්දරටත් අතර ඈත මුහුදේ 'රාවණා' රාජධානිය වූ ලංකාපුරය තිබූ බවට පිළිගැනීමක් වෙයි. භූගෝලීය සැකැස්ම අනුව 'දෙවිනුවර තුඩුව' පුරාණයේ සිට ම ජාත්‍යන්තරව ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ ස්ථානයකි. උපුල්වන් දෙව්දුන්ගේ වාස භූමිය වූ තැන් පටන් මෙය 'දේව නගරය' යන අර්ථයෙන් දෙවිනුවර වී ඇති අතර, ජන ව්‍යවහාරයෙහි දෙවුන්දර යන්න ද මීට යෙදේ. දෙවියන් ගොඩබට තොට නොහොත් දොර යන අර්ථයෙන් 'දෙවියන් දොර' දෙවුන්දර වන්නට ද ඇත. මහාවංස කතුවරයා ද 'දෙවිනුවර' යන්න භාවිත කර ඇති අතර, ඓතිහාසික ලේඛන රාශියක ම යෙදී ඇත්තේ 'දෙවිනුවර' යන්න ය. එසේ ම මයුර, තිසර, පරෙවි සහ කෝකිල සංදේශයන්හි දී ද සඳහන් වන්නේ 'දෙවිනුවර' යන ව්‍යවහාරයයි. එබැවින් එය වඩාත් ප්‍රචලිත වන්නට ඇතැයි සිතේ.
ඊජිප්තු ජාතික ටොලමි පඬිවරයා දඟන (DANGANA) යන නාමය මේ නගරයට යොදා ඇති අතර, ඉස්ලාම් ජාතික ඉබන්බතූතා දිනවාර් (DINAWAR) යනුවෙන් හඳුන්වා ඇත.
නූතන ලංකාවේ ප්‍රදේශ බෙදීම් අනුව දෙවිනුවර, දකුණු පළාතේ මාතර දිස්ත්‍රික්කයේ වැල්ලබඩ පත්තුවේ පිහිටා ඇත. වර්තමානයේ දෙවිනුවර ප්‍රාදේශීය සභාව මගින් මෙම ප්‍රදේශය පාලනය කෙරෙයි. නූතනයේ පූජා භූමියක් බවට ද පත් ව ඇති 'දෙවිනුවර' කොළඹ කතරගම ප්‍රධාන මාර්ගයේ මාතර නගරයට නුදුරින් හමුවන අලංකාර නගරයකි. ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයක පිහිටි සියලු අංගෝපාංගවලින් මේ නගරය යුතු වෙයි.
ලංකාවේ රජ කළ දප්පුල රජ පරපුර දෙවිනුවරට ඉතා සම්බන්ධ ය. රාජධානියක් වශයෙන් දෙවිනුවර ගොඩ නගා ඇත්තේ 11 වන දප්පුල රජුයි. 'දාපුළුසෙන්' නමින් ද, 'සාමි දප්පුල' නමින් ද මේ රජ හඳුන්වා ඇත. සිව්වන අග්බෝ රජු ද සවන පැරකුම්බා රජු ද, දෙවිනුවර කීර්තීය පැතිර වූ රජවරු වූහ.
දාපුළුසෙන් රජතුමා එවකට දෙවිනුවර කර වූ විහාරය අද පරම විචිත්‍රාරාම රජ මහා විහාරය නමින් හැඳින්වෙයි. මෙය පුරාණ කාලයේ භූමි මහා විහාරය, කිහිරැලි වෙහෙර යනා දී නම්වලින් ද හඳුන්වා ඇත. පරෙවි හා කෝකිල සංදේශයන්හි මෙම විහාරය පිළිබඳ විස්තර එයි. සිංහල රජවරුන්ගේ අවසානයත් සමඟ ම මෙම විහාරස්ථානය ද අභාවයට පත් ව ගියේ ය. එහෙත් දාපුළුසෙන් රජ කර වූ බුබ්බුලාකාර දාගැබ වටා වටදාගෙයක් තිබූ බවට සාක්ෂි අදත් විද්‍යමාන ය. කුරුණෑගල සමයෙහි IV වන පැරකුම්බාවන් කළ ඔත්පිළිමගෙය මේ පුද බිමේ විශේෂ අංගයක් සේ පෙනෙයි. මීට අමතරව ඓතිහාසික මූලාශ්‍රවලින් හෙළි වන අන්දමට 'ගලතුරුමුලපාය', 'රත්පත්සුලුපාය', 'නන්දපාය' වැනි සංඝාරාම පැවති බවට සාධක හමුවෙයි. නන්දනපාය නන්දන පිරිවෙණ නමින් ද ප්‍රචලිත ව තිබුණි. දෙවිනුවර පැවති විහාරයන් අතරෙහි 'වනවාස විහාරය', 'සුධමෙමාධයාරාමය', 'පූර්වාරාමය' හා 'පුෂ්පාරාමය' අදත් දැකිය හැකි ය.
නූතනයේ දෙවිනුවර වඩාත් ජනාදරයට ලක් ව ඇත්තේ ශ්‍රී විෂ්ණු දෙවිඳුන් වැඩ වසන දෙවොල පිහිටීම නිසා ය. කිහිරි කඳක් උත්පල වර්ණයෙන් යුත් දේව ප්‍රතිමාවක් බවට පත් කොට දේවාලය පිහිට වූ නිසා මෙය උපුල්වන් හෙවත් විෂ්ණු දෙවිඳුන් වැඩ වසන ස්ථානය ලෙසින් ප්‍රචලිත විය. ප්‍රථමයෙන් ම මෙම දිව්‍ය රාජ භවන ඉදි කොට පූජා පවත්වා රට වැස්සන්ට ද එසේ කරන්නැයි නියම කළේ දාපුළුසෙන් රජතුමා ය. එබැව් පැරකුම්බා සිරිතෙහි මෙසේ එයි.
“ඉමල් හල මුනි ලෙසින් වදහළ මලක රකිනුව මෙත් සිතින්
උපුල්වන් දෙව් රජුන් පිළිරුව වඩිනු දැක මහ සයුරකින්
විමල් ගුණ යුත් නමින් දාපුළුසෙන් රජෙක් ආ එ මොහොතින්
විපුල් සිරි දෙවිනුවර කරවා පිහිට කරවිය යහපතින් ”
දාපුළුසෙන් යුගයට හෝ ඒ සමීප අවධියකට අයත් ගලගනේ නමින් හැඳින්වෙන තනිගලින් තැනූ ගොඩනැගිල්ල පැරණි උපුල්වන් දේවාලය විය හැකි යැයි මහාචාර්ය පරණවිතාන මහතා විශ්වාස කරයි. මෙය පිහිටා ඇත්තේ වර්තමාන දේවාල භූමියට උතුරින් කිලෝ මීටරයක පමණ දුරිනි.
ප්‍රතිමාව අළුත්නුවරටත්, එතැනින් සෙංකඩගලටත්, පසුව දඹුල්ලටත් වැඩම කළ බව ජනප්‍රවාදයෙහි සඳහන් වෙයි. මයුර, තිසර, පරෙවි හා කෝකිල සංදේශ තුළ මෙම දෙව්රඳුන් පිළිබඳ ව කරුණු උත්කර්ෂවත් ව වර්ණනා වෙයි.
16 වන සියවස ආරම්භයේ මෙරට පෘතුගීසි ජාතිකයන්ගේ සමය උදාවීමත් සමඟ ම දෙවිනුවර ශ්‍රී විභූතිය තුරන් ව ගොස් ඇත. දේවාලය කොල්ල කා විහාරය, ප්‍රතිමා මන්දිර හා සංඝාරාම ද විනාශ කොට ඇත.
19 වන සියවස ආරම්භයේ නැවත මේ නගරයේ දියුණුව ආරම්භ වූ බව පෙනේ. ඉංග්‍රීසි ජාතිකයින් විසින් 1813 දී ගෞරවනීය අත්තුඩාවේ සිරි ධම්මරක්ඛිත මාහිමිතුමන්ට දෙවිනුවර පරම විචිත්‍රරාම රජ මහා විහාරය පවරා දීම ඊට හේතු වී ඇත. මෙම රාජ මහා විහාරය කේන්ද්‍ර කර ගනිමින් ජනාදරයට පත් වූ තෙරුන් වහන්සේලා රාශියකි. තිසර සන්දේශ කර්තෘ තිලක පිරිවෙන්පති හිමියන් එහි ආරම්භකයා සේ පෙනේ. ඉන් පසු අත්තුඩාවේ සිරි ධම්මරක්ඛිත මාහිමියෝ බුරුම රටෙන් උපසම්පදා වී පැමිණ නව භික්ෂු පරම්පරාවක නිර්මාතෘවරයාණෝ වූහ. මේ හැර දෙවිනුවර රජ මහා විහාරයට සම්බන්ධව අංගහවත්තේ රතනජෝති, ජම්බුවත්තේ පියරතන යන හිමිවරු මහත් ප්‍රසිද්ධියට පත් වූහ. 1914 වසරේ දී වනවාසි විහාරයෙහි ශ්‍රී ධම්මරක්ඛිත නමින් පිරිවෙණක් ආරම්භ කර ඇත. 1915 වසරේ දී පරම විචිත්‍රාරාමයේ ගලතුරුමුල පිරිවෙණ නමින් පිරිවෙණක් ආරම්භ කර ඇත. මෙම පිරිවෙණට සම්බන්ධ ප්‍රසිද්ධ උගතුන් ලෙස ගිංතොට ශ්‍රී මේධංකර, වැලිපටන්විල ශ්‍රී දීපංකර, බටපොල ශ්‍රී ධම්මපාල යන හිමිවරු කැපී පෙනෙති.
දෙවිනුවර ඇසළ සැණකෙළිය පුරාණයේ සිට මේ දක්වා ම නොකඩවා පැවැත්වෙන්නකි. මෙය දඹදෙණියේ විසූ දෙවන පැරකුම්බාවන්ගේ නියමයක් බව මහාවංසය කියයි. ඇසළ මාසයෙහි දෙවිනුවර දේවාලයේ පෙරහැර සඳහා කප් සිටුවීමෙන් පසු රුහුණු ප්‍රදේශයේ ම ගේදොර පිරිසිදු කොට පහන් පැල් සාදා දෙවියන් පිදීම ජනතාව අදත් ඉපැරණි චාරිත්‍රයක් ලෙස පවත්වති. ඇසළ මාසයෙහි දෙවිනුවර පෙරහැර නරඹන්නට නන් දෙසින් විශාල පිරිස් පැමිණෙන්නේ මහත් භක්තියෙනි. ඔවුහු වර්ෂය පුරා තම නිවෙස්හි දෙවියන් වෙනුවෙන් තැබූ පුද පඬුරු මෙහි දී දෙවියන් ඉදිරියේ ඔප්පු කරති. දෙවුන්දර දේවාලයට පරිවාර දේවාලයෝ ද වෙති. ඒ අතර වල්ලි අම්මා කෝවිල ද අලුත් දෙවියන්ගේ කෝවිල ද බස්නාහිර දේව කෝවිල ද පත්තිනි කෝවිල ද ගණදෙවි කෝවිල ද ශිව දේවාලය ද වෙයි.
දෙවිනුවර නගරය තුළ පෙරදිග ලෝකයේ ප්‍රධානතම ප්‍රදීපාගාරය පිහිටා තිබෙයි. මෙය උසින් අඩි 160කි. මුල වට ප්‍රමාණය අඩි 170කි. කළුගලින් නිමවා ඇත. 1889 දී ඉදි කළ මෙම ප්‍රදීපාගාරයේ ආලෝකය සැතපුම් 16ක් දිගට විහිදෙයි. විශේෂයෙන් නැවියනට හා ධීවරයන්ට මග පෙන්වීමේ අරමුණින් මෙය ඉදි කර ඇති බව පෙනේ.
සිංහල ජන සාහිත්‍යයේ රජ වාසල කවියෙකු ලෙසින් ප්‍රසිද්ධියට පත් අන්දරේගේ උපත සිදුව ඇත්තේ ද දෙවිනුවර කීරවැල්ලේ යැයි එක් මතයක් ඇත. දෙවිනුවර ඉතිහාසය සම්බන්ධ ව ඇති පැරණි සෙල්ලිපි දෙකක් කොළඹ ජාතික කෞතුගාරයේ වෙයි.
බහුතරයක් සිංහල බෞද්ධ ජනතාව වෙසෙන දෙවිනුවර වැඩි දෙනාගේ ප්‍රධාන ජීවනෝපාය ධීවර කර්මාන්තය වෙයි. දෙවිනුවර පුද බිමේ ඉදි වෙන සුවිසල් හිටි පිළිමය වත්මන් දෙවිනුවරට අලංකාරයක් වෙයි. එසේ ම රුහුණු විශ්වවිද්‍යාලයේ පිහිටීමත්, එහි අලංකාර වූ ගොඩනැගිලි පද්ධතියත් දෙවිනුවර නගරය ආසන්නයේ පිහිටා තිබීමෙන් මෙම අලංකාරය වඩාත් තීව්‍ර වී ඇත.
(මෙම ලිපිය සකස් කිරීම සඳහා වත්මන් දෙවිනුවර පරම විචිත්‍රාරම රාජ මහා විහාරාධිපති අතිගරු දෙවිනුවර ශ්‍රී සුනන්දාභිධාන මාතර හම්බන්තොට දෙදිසාවේ උපප්‍රධාන සංඝනායක මාහිමියන් වහන්සේ සමඟ කළ සාකච්ඡාවක් අදාළ කර ගත් අතර, ඊට අමතරව පහත සඳහන් කෘති ද අදාළ කර ගත්තෙමි. වැඩි විස්තර සඳහා එම පොත් පරිශීලනය කරන ලෙස ද ඉල්ලමි.)
(කර්තෘ: අගලකඩ සිරිසුමන හිමි)
(සංස්කරණය නොකළ)
