දොර අල්ලුව
දොරක් ඇරීම හෝ වැසීම සඳහා අතින් ඇල්ලීමට එහි සවි කරනු ලබන කොටස දොර අල්ලුව නමි. කයිපුඩ් යනු ද අල්ලුවට ම නමි. මේ අල්ලු බොහෝ සෙයින් යකඩින් හෝ පිත්තලෙන් සාදනු ලැබේ. උඩරට උසස් ගොඩනැගිලිවලට දක්නා දොරවල අල්ලු ඒවායේ කරන ලද විසිතුරු කැටයම් නිසා කලාත්මක විය. දළදා මාළිගාව, අස්ගිරි විහාරය, රිදී විහාරය, ගඩලාදෙණි විහාරය, ලංකාතිලකය ආදී පැරණි ගොඩනැගිලිවල දොරවල චිරාගත සම්ප්‍රදායානුකූල වූත් මනහර කැටයමින් යුක්ත වූත් නොයෙක් ආකාර දොර අල්ල අල්ලු දක්නට ලැබේ. සාමාන්‍යයෙන් අල්ලු දෙවර්ගයකි. පිටතට නෙරා ගිය කොණ්ඩි සහිත වර්ගයත්, එල්බෙන වළල්ලක් සහිත වර්ගයත් වශයෙනි. ඉහත සඳහන් විහාරස්ථානයන්හි දක්නා ලැබෙන්නේත් උඩරට ශිල්පීන්ගේ වැඩි සැලකිල්ලට භාජන වී ඇත්තේත් වළලු අල්ලුවයි. වළලු අල්ලුව කොටස් තුනකින් යුක්තය. එනම්, 1. දොරට සවිකරනු ලබන්නා වූ ද මැද සිදුරක් සහිත වූ කවාකාර බොක්කළය 2. බොක්කළේ සිදුර මැදින් ගොස් එය දොරට සවිකරන කොණ්ඩි ඇණය 3. නියම අල්ලුව හෙවත් කොණ්ඩි ඇණයෙන් පහතට එල්බෙන්නා වූ ද ඇතුළෙන් අත දමා ඇල්ලීමට යෝග්‍ය වූ ද වළල්ල වශයෙනි.
පළමුවෙන් කියන ලද වටකුරු බොක්කළය දොරට සවි වන හරියෙන් පැතළියට ඉන් උඩහරිය මාල වශයෙනුත් සාදනු ලැබේ. මේ බොක්කළයෙහි තලය සහ උඩමාල පලාපෙති, අන්නාසි මල්, කතුරු මල්, ලියවැල් හා සත්ව රූප, ආදී චිත්‍ර මෝස්තර කැටයමින් අලංකෘත ය. සමහර විට මේ කැටයම් රන් රිදී ආදී අගනා ලෝහවලින් තහඩුව ඇතුළට ගිල්ලවීමෙන් ද නිමවනු ලැබේ.
අල්ලු වළල්ල දළ වශයෙන් ත්‍රිකෝණාකාර ව හෝ නොයෙක් විට බෝපත් එසේ නැතහොත් කළගෙඩි ආකාරයෙන් හෝ ඊට අනුරූප වූ අන් ආකාරයකින් හෝ තනනු ලැබේ. එහි මුදුන් කොටසෙහි හෙවත් කර පෙදෙසෙහි සත්ව හිස් කැටයම් කරනු ලැබේ. ඉනුත් වැඩි වශයෙන් දක්නට ලැබෙනුයේ සිංහ හිසයි. විසිතුරු ලෙස සිත්තම් කොට ඇති දොරවලට සවි කරන අල්ලු එම සිතුවම් මෝස්තරයට ගැළපෙන ලෙසත් දොරෙහි ම අවශ්‍ය අඞගයක් වන ලෙසත් තනනු ලැබීම විශේෂ ලක්ෂණයකි.
(කර්තෘ: සී. උනම්බුවේ)
(සංස්කරණය නොකළ)
