නාග දැල්ල
මූලාශ්‍රයන් එක වුව ද අනුරාධපුර යුගයේ සඳකඩපහණ් දෙස බැලීමේ දී පෙනෙන්නේ එක වගේ සඳකඩපහණ් දෙකක් නැති බවයි. ඒ එක් එක් ශිල්පියාට ආවේනික වූ අංගයන්ගෙන් යුක්ත වේ. සමහරෙක කැටයම් ඉතා ගැඹුරට නෙළා ඇත. තවත් සමහරෙක එතරම් නොගැඹුරට නෙළා ඇත. මේවා රේඛාවෙන් කළ චිත්‍රයන් බඳු ය. චිත්‍ර ශෛලිය ඉතා පැහැදිලි ය. චිත්‍රයෙහි මෙන් ම කැටයමෙහි ද රේඛාවට මුල් තැන දී ඇත.
සඳකඩපහනෙහි නෙළා ඇති ලියවැල් සැරසිලි මෙන් ම සත්ව රූපත් ඉතා විසිතුරු නිර්මාණයෝ වෙති. සඳකඩපහණේ පිටවටයේ යොදා ඇති 'නාග දැල්ල' ලියපත මෝස්තරයේ ම ඇති මූලික අංගයන් අනුව දියුණු වූ සැරසිලි කැටයමෙකි.
සිරිමත් සෙනරත් පරණවිතාන මහතාණන් සඳකඩ පහණ ගැන විස්තර කීමේ දී මේ 'නාග දැල්ල' මෝස්තරයට කීවේ එය 'ගිනිදැල්ල' (අග්නිය) කියා ය.
මෙහි යොදා ඇති නාගදැල්ල මෝස්තරයත් වෙස්සගිරියේ කැටයමකින් හා පොළොන්නරුවේ වටදාගෙයි සඳකඩපහණේ කැටයම්වලින් පිටපත් කරගත් ඒවා ය.
(කර්තෘ: ඇස්.පී. චාර්ල්ස්)
(සංස්කරණය නොකළ)
