නාථ දෙවි
නාථ දෙවි
මෙරට බෞද්ධයන්ට විශේෂ වූ දෙවගණයෙහි ඇතුළත් වන්නෙකි. නාථ නාමය පිහිටවන්නා, ස්වාමියා යන අර්‍තථ ඇත්තේ ය. එබැවින් සැප සම්පත් එළවා ජනයා රක්නේ ය යන විශ්වාසයෙන් ලක්වැසි ආදි බෞද්ධයන් පුද පූජා පැවැත්වූ දෙවියා නාථ නමින් හැඳිනුණේ යයි සිතිය හැකි ය. දේවකථාවන් අතුරෙහි ඔහුට ඉතා පැරණි කථාවක් හිමි වේ. මුල් අවධියෙහි ලංකාවේ ප්‍රසිද්ධියට පත් දෙවි පිරිසට දෙවොල් දෙවි පිරිස ද ඇතුළත් වෙයි. ඔවුන් සිය පිරිස සමඟ ලංකාවට ගොඩ බසින්නට ආ පළමුවන තොටමුණ වූ යාපනයෙහි දී නාථ දෙවි රන්කඩු ගෙන හරස් කපා සිට දෙවොල් පිරිස පලවා හැරි බවක් නාථ දෙවි විත්තියකින් පැවැසේ. හිසින් රන් කිරුළක් ද දකුණතින් ගන රන් මිණි කළයක් ද කරින් මල් දමක් ද දරන ඔහුට ශෙවත හංසයෙක් වාහනය වී ඇත්තේ යයි ද කියැවෙන්නේ ය. නාථ දෙවියන් මුළු ලොව ලක්දිව සැමතැන බලා වදාරන බවක් ද සඳහන් ව තිබේ. ලංකාව ආරක්ෂා කරන්නා ය යන අර්ථයෙන් විෂ්ණු දෙවියනට නාථ නම චූළවංශයෙහි යෙදී ඇති බව පාළි විශේෂ නාම කෝෂය කියයි. විෂ්ණු දෙවියන්ගේ ගත නිල් පැහැය බව ඉතා
කෝට්ටේ රාජ්‍ය සමයෙහි නාථ දෙවියන් බලවත් භක්තියකට පාත්‍රව සිටි බව පෙනේ. ඉන් පෙර ඔවුන් කෙරෙහි සැලැකිල්ලක් පැවති බව නිශ්චය කිරීමට ප්‍රමාණවත් සාක්ෂ්‍ය මෙතෙක් ලැබී නැති. කෝට්ටේ අවධියෙහි සිරි රහල් ආදි පැවිදි මහ පඬිවරුන්ගේ ප්‍රශංසාවට නාථ දෙවියන් ලක් වීගත් අයුරු සාහිත්‍යයෙන් අවබෝධ කරගත හැකි ය. තොටගමු විහාරයෙහි එකල නාථදේව රූපය බුද්ධ ප්‍රතිමාව වෙත ම පිහිටි බව ද එය සඳරැස් දැවැටි කෙලෙස ගිර මෙන් සුදෝ සුදු බව ද කී කෝකිල සන්දෙශකාරයෝ නාථදෙවි මතු බුදුවන්නට සිටින බව ද කියා නැවතුණේ ය. නාථ දෙවි සූර්‍ය්‍ය වංශිකයෙකැයි පරෙවි සංදෙශයෙන් කියැවේ. නාථ දෙවි අනිත් සතුන් නිවන් පුර ගෙන යන සිතින් බුදුකුරු දම් පුරන කෙනකුන් බව ගිරා සංදෙශයෙන් හඟවාලයි. කාව්‍ය ශෙඛරයෙන් ද නාථයන් මතු බුදුවන බව කියැවී ඇති. මේ සෑම ප්‍රකාශයක් ම කැරුණේ එකල තොටගමු විහාරයෙහි පිහිටි නාථ දෙව රූපයට භක්තිය දැක්වීමේ යුක්තිය පෙන්නා දීම් වශයෙනි. මේ එකෙකිනුදු නාථ දෙවියන්ගේ අඞග ලක්ෂණ නොකියැවුණු හෙයින් ඔවුන් අසූවලාමයයි නිශ්චය කොට දැක්වීමට නුපුළුවන.
නාථ දෙවියන් හඳුන්වා දීම් වශයෙන් පළවී ඇති මත කීපයෙකි. ගෞතම බුදුන් ගෙන් පසුව මෛත්‍රෙය නමින් බුදු කෙනෙක් පහළ වෙති යනු අපේ බෞද්ධ කථාවයි. "නාථ මතු බුදුවන්නට සිටින්නේය" යන ඇදහීම නිසා නාථ දෙවි නමින් හැඳින්වෙන්නේ මෛත්‍රෙය බෝසතුන්ට යයි සිතන්නට ඇතැම්හු පුරුදු වූහ. “බොධියට හා නාථ මෛත්‍රී දෙතැනට”යි සඳහන් පැපිලියාන ශිලාලිපියත් තවත් පැරණි ලේඛනත් ඒ සිතිවිල්ල අනාථ කරවයි.
තොටගමු වෙහෙර නතිඳුන් හට ඇයැදීමක් කරවන නියායෙන් කැරුණු ගිරා සංදෙශය යැවුණේ සිරි රහල් හිමියනට ය. උන් වහන්සේට නාථ දෙවියන් හඳුන්වා දීම අවශ්‍ය නොවන හෙයින් ගිරාකරුවෝ නාථදෙවියන්ගේ ස්වරූප නොකියා නැවතුණේ ය. තිසර සංදෙශකාරයෝ තවත් දුරට ගියහ. ඉන් නාථදෙවියන් හඳුනාගැනීමට සෑහෙන කරුණු ලැබී තිබේ. සිතැඟි ඉටුකර ගැනීමට දොරවක විහාරයෙහි එකල වූ නාථරූපය වැඳ යා යුතු බව කී ඔහු සිය දූතයාට (තිසරාට) එය මෙසේ අඳුන්වා දුන්නු ය. “කෙශකලාපය විදුලිය ලග්න වූ මෙඝ කැටයක් වැන්න. ඇස් නිලුපුල් ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍ය වර්‍ණශ්‍රිය ජය ගත්තේ ය. ඇත් සොඬ පරදවන ආකාර බාහු යුග්මය පණ්ඩුර (සුදු) පර්‍වත දෙඇලයෙන් ඇදහැලෙන දිය ඇලි දෙකක් සේ ය. එලෙන අකපට (නවගුණ වැල) අහස් ගඟෙහි නිල් හස් පෙළක් ඇතහොත් එමෙනි. නියරසින් බබළන පාදය (පිටිපතුල) සඳරැසින් මුකුලිත ව පිනිබිඳු රැඳී සිටුනා නෙළුම් මලෙක එඩිය මඬී. නාථ දෙවියන් ශරීරයෙන් සුදෝ සුදු බව හඟවමින් කී යථොක්ත ස්වරූප ලක්ෂණ ඔවුන් හඳුනා ගැනීමට උපකාරී වෙයි. නාථ දෙවි රූපය බුදුගෙයි වීමත් ‘අකපට’ දැරීමත නාථදෙවි මතු බුදුවන්නේ ය යන මතය උලුප්පාපෙන්වා දේ. නාථ වන්දනාවට අනතුරුව තාරා බිසොවුන් ද නමැද යා යුතු බව ද කියා ඇති. තාරා, නාථ දෙවියනට බිසෝ වූ බව එයින් හැඟේ. රහල් හිමියන් ද තමන් විසින් යැවුණු (ශාරිකා) සංදෙශය විභීෂණයනට සැලකළ අනතුරුව එය බිසෝ දෙවියන්ට ද කියා යදින්නට කී හෙයිනි. තාරා නම් බිසොවක ඇත්තේ මහායාන බෞද්ධයන් අදහන අවලෝකිතේශ්වර බොධි සත්ත්වයනට ය. එබැවින් නාථ නමින් ප්‍රසිද්ධියට පැමිණියේ ඒ අවලෝකිතේශ්වර බොධි සත්තවයන් ම බව පැහැදිලි වන්නේ ය.
රෝග බිය සැම උවදුරු දුරට පන්වා සිරි සැප දියුණු කොට පැරකුම් රජු සහ ලක රකින ලෙස ගිරාකරුවන් අයදින්නට කීයේ නාථ දෙවියනට ය. එහෙත් නුවර කාලය වන විට එබඳු පිහිට විෂ්ණු, කතරගම දෙදෙනාගෙන් පතනන්ට මිනිසුන් වැඩි වශයෙන් ඇබ්බැහි වී සිටි බව පෙනේ. ඉන් නාථ දෙවි හඳුනාගන්නට බැරි තරමට සමාජයෙන් දුර විය. ඔවුන් හඳුනාගන්නට වෑයම් කළෝ නාථ නාමය විෂ්ණු, සුමන, ගම්බාර ආදීන්ට ආරෝපණය කරමින් මුළාවේ වැටුණහ.
ඇතැම් බෞද්ධ ගෙවල ඉදිරියෙහි සාදන ලද පහන් පැලක සැන්දෑවෙහි දිනපතා පහනක් දල්වන සිරිතක් සෑම පළාතක ම වාගේ ඇති බව දක්නා ලැබේ. එය ගම්බාර දෙවියන් වෙනුවෙන් දැල්වෙන්නෙකි. දරුණු ක්‍රියාවන් නොකරන ඔහු තමන්ගෙන් පිහිට පතන්නන් අතුරු අනතුරුවලින් වළකා රක්ෂා කරන්නේ ය යන විශ්වාසය යථෝක්ත පහන් දැල්වීමට හේතුව ය. ගම්බාර දෙවියන් සුදු පැහැයැති ශරීරයකින් යුක්තයහයි ද කියති. නාථ දෙවි මුළු ලොව ලක්දිව සැම තැන බලා වදාරන බව කියන නාථ දේව විත්තියත් යථොක්ත වූ ව්‍යාප්ත පහන් දැල්වීමේ චාරිත්‍රයත් අතර පවත්නා සම්බන්ධය සහ ගම්බාර දේවතාවුන් සුදු පැහැතින් යුතු බව කීම නිසා නාථ නමින් හඳුන්වන්නේ ගම්බාර දෙවියන් ම යයි කියති.
අවලෝකිතේශ්වරයන්ගේ සම්පූර්‍ණ නාමය අවලොකිතේශ්වර නාථ ය. ව්‍යවහාරයෙහි පහසුව තකා නාථ පමණක් කියැවෙන්නට වූයෙන් නම ප්‍රසිද්ධියට පැමිණ අවලොකිතේශ්වර නම සැඟැවී ගිය සැටි ය. අද යහතින් පවත්නා එක ම නාථ දේවාලය ශ්‍රී වර්‍ධන පුරයෙහි නාථ දේවාලය ය. එය සිංහල රාජ සමයෙහි ඉතා ගරු බුහුමනට ලක්ව වැජඹුණේ ය. රජකමට සුදුස්සකු තෝරාගත් පසු නියමිත ශුභ මොහොතෙහි ඔහුට රාජනාමය සහිත නළල්පට සහ මඟුල් කඩුව බැඳ රාජත්වය ප්‍රදානය කැරෙන්නේ එහි දී ය. මහනුවර පැවැත්වෙන ඇසළ පෙරහර ද නාථ දෙවියන් පිණිස ඇරැඹී ගත්තෙකැයි කියනු ලැබේ. එකල සිංහල අවුරුදු දිනවල වැදගත් නානුමුර මංගල්ලයක් ද එහි පැවැති බව කියති.
ලංකාවෙහි චිත්‍ර ශිල්පීන් ගුරුකොට ගන්නා සාරිපුත්‍රය නම් සංස්කෘත ග්‍රන්ථයෙහි නාථ රූප ලක්ෂණ මෙසේ සඳහනි. “දිළිඳුනට දයාව දක්වන නාථදෙවි අන්‍යයනට අභිමතාර්ථ ප්‍රදානය කරන අතින් නෙළුමක් ගත්තේ ය. ශරීරය කුමුදු, කපුරු වන් සුදු ය. දිව්‍යාභරණයෙන් සැරැසී සිටී. ඉන්පසු ශිවනාථ, බ්‍රහ්මනාථ, විෂ්ණුනාථ, ගෞරිනාථ, මතෙස්‍යන්‍ද්‍ර නාථ, බෞද්ධ නාථ විසින් අට නාථ කෙනකුන්ගේ ලක්ෂණ පැවැසේ.
සෙනරත් පරණවිතාන මහතා දඹදිව සහ ලංකාවේ ඉතිහාස පුරාණ ලිපි ලේඛන, ප්‍රතිමා සමඟ සසඳා නේපාලයෙහි ඉතා ප්‍රකට රාෂ්ට්‍ර පාලක දෙවියකු සේ පිළිගන්නා මතෙස්‍යන්ද්‍රනාථ වාජිරියවාදීන්ගෙන් ලංකාවට ඇදී ආවනැයි නිගමනය අතෙක නෙළුම් මලක් වීමත් හිසවැස්මෙහි බුදුරුව යෙදීමත් අවලෝකිතේශ්වර ලක්ෂණය යයි ද පැවැසී ය.
(කර්තෘ: ඩී.සී. දිසානායක)
(සංස්කරණය නොකළ)
