පියරේ මාරි ෆීලික්ස් ජැනට්
(Pierre Marrie Felix Janet) (1859-1947). මානසික රෝග පිළිබඳ සායනික ප‍්‍රතිකාර හා අධ්‍යයනික මනෝවිද්‍යාව අතර සම්බන්ධයක් ගොඩනැගීමෙන් ප‍්‍රංසයෙහි හා ඇමෙරිකාවෙහි බලපෑමක් කළ ප‍්‍රංස ජාතික දාර්ශනිකයෙකි, මනෝවිද්‍යාඥයෙකි, කායික මෙන් ම ස්නායු වෛද්‍යවරයෙකි. උපවිඥානය පාදක කොට පුද්ගලයකුගේ පෙර භවය හා වර්තමාන භවය සම්බන්ධ සිද්ධි ඇසුරින් කායික හා මානසික රෝග පිළිබඳ කරුණු අනාවරණය කළ පළමු මනෝවිද්‍යාඥයා මෙන් ම මනෝවෛද්‍ය චිකිත්සකවරයා ද මොහු ය.
1859 මැයි මස 30 දා ප‍්‍රංසයේ පැරීසියෙහි උපත ලද ජැනට් තරුණ කාලය තෙක් එහි ගත කළේ ය. ස්වාභාවික විද්‍යා ඉගෙනීම කෙරෙහි නැඹුරුවක් දැක්වූ ජැනට් ක‍්‍රමයෙන් කායික විද්‍යාව, දර්ශනය, මනෝ විද්‍යාව හා ස්නායු වෛද්‍ය විද්‍යාව වෙත යොමු විය. මෙහි ප‍්‍රතිඵල වශයෙන් ඔහු දර්ශනය, කායික විද්‍යාව, මනෝවිද්‍යාව, මෝහන විද්‍යාව, ස්නායු වෛද්‍ය විද්‍යාව යන අංශ කිහිපයක් පිළිබඳව ප‍්‍රවීණත්වය ලැබී ය.
මෝහනයෙහි මනෝවිද්‍යාත්මක සාධක අවධාරණය කළ ජැනට් කාංසාව, භීතිකා හා අනෙකුත් අසාමාන්‍ය හැසිරීම්වලට අදාළ මානසික හා චිත්තවේගීය අක‍්‍රමිකතා සම්බන්ධ නවීන සංකල්පය ගොඩනැගීමට දායක විය. ජැනට් පියරේ මුල් අවධියෙහි සිය අධ්‍යයන කටයුතු කළේ ප‍්‍රංසයේ පැරිස් නුවර පිටී සැල්පෙට්රියරා රෝහලෙහි මනෝවිද්‍යා රසායනාගාරයෙහි ස්නායු වෛද්‍ය ජීන් මාටින් චාර්කොට් (Jean Martin Charcot) යටතේ ය. මෙහි දී මෝහනය හා සූක්ෂ්ම ප‍්‍රතිවේධය පිළිබඳ අසාමාන්‍ය සිද්ධි සම්බන්ධව 1882 දී ඉදිරිපත් කළ වාර්තාව මගින් ජීන් මාටින්ගේ අවධානය දිනා ගැනීමට ඔහු සමත් විය.
ආචාර්ය (PhD) උපාධි අපේක්ෂකයකු වශයෙන් ජැනට් පැරිස් විශ්වවිද්‍යාලයේ දී ස්වයං කි‍්‍රයා පිළිබඳ අධ්‍යයනය කළ අතර ඔහු සිය නිබන්ධයෙහි (1889) අවිඥාන සංකල්පය සංක්ෂිප්තව හඳුන්වා දී ඇත. මෙම නිබන්ධය පසුව කිහිප වරක් සංස්කරණය විය. ජැනට් මෙමගින් ඉදිරිපත් කළ අදහස් සිග්මන් ෆ්‍රොයිඞ් සමග විවාදාපන්න ලිපි ගනුදෙනුවකට හේතු විය.
චාකොට්ගේ ඇරැුයුම පරිදි, පැරීසියේ විශාලතම මනෝවිද්‍යා ආයතනය වූ සැල්පෙට්රිරේ රෝහලේ මානසික ආයතනයේ මනෝවිද්‍යා රසායනාගාරයෙහි අධ්‍යක්ෂ තනතුරට 1889 දී පත් ජැනට් 1898 දක්වා එහි සේවය කළේ ය. එහි සිටිය දී 1893 දී දිනාගත් සිය පශ්චාත් වෛද්‍ය උපාධිය (MD) සඳහා, භාවෝන්මාදයේ විවිධ ස්වරූප ගෙන හැර දක්වා විශ්ලේෂණය කොට ප‍්‍රංස බසින් ලියූ L'etat mental des hysteriques (1892) නම් නිබන්ධය 1901 දී The Mental State of Hystericals නමින් ඉංගී‍්‍රසියට පෙරළනු ලැබිණ. ඊට ලියූ හැඳින්වීමෙහි චාකොට් සටහන් කරන පරිදි, සායනික මෙන් ම අධ්‍යයනික මනෝවිද්‍යාව පිළිබඳ ජැනට්ගේ ප‍්‍රයත්නයන් එහි දී එකට එකතු වේ.
ජැනට් සිය පර්යේෂණවල ප‍්‍රතිඵල 1889 දී ඔහුගේ ආචාර්ය උපාධි නිබන්ධයෙහි ද අනතුරුව 1892 දී වෛද්‍ය විද්‍යාව පිළිබඳ පශ්චාත් උපාධි නිබන්ධයෙහි ද පළ කෙළේ ය.
කායික වෛද්‍යවරයකු වශයෙන් ප‍්‍රතිකාර කරන අතර ජැනට් වඩාත් අවධානය යොමු කළේ ස්නායු හා මානසික අක‍්‍රමිකතා පිළිබඳවයි. විෂය කිහිපයක් සම්බන්ධ ව පුළුල් පරාසයක සිට දේශනයෙහි හා ලේඛනයෙහි නියැළි ජැනට් ග‍්‍රස්තිය, හිස්ටීරියාව (භාවෝන්මාදය), ඇම්නීසියාව (විස්මෘතිය), පෞරුෂත්වය ආදි අංශ පිළිබඳ ස්වාධීනව පර්යේෂණයේ යෙදුනේ ය.
ජැනට්ට සමකාලීනව මෙම ක්ෂේත‍්‍රයේ සිටි වඩාත් ප‍්‍රකට තැනැත්තා සිග්මන් ෆ්‍රොයිඞ් ය. එහෙත් බොහෝ අංශවලින් ජැනට් සිග්මන් ෆ්‍රොයිඞ්ට ද වඩා පෙරමුණ ගත් බව වියතුන්ගේ මතයයි. ඇතැමකුගේ මතය සිග්මන් ෆ්‍රොයිඞ්ට ද වඩා මනෝරෝග චිකිත්සාවේ සැබෑ ආරම්භකයා ජැනට් පියරේ බවයි. ජැනට් ඉදිරිපත් කළ අදහස් ෆ්‍රොයිඞ්ගේ සාර්ථකත්වයට මග විවර කෙළේ ය. 1898 දී ප‍්‍රංසයේ සෝබෝන් සරසවියේ මනෝවිද්‍යාව පිළිබඳ කථිකාචාර්ය පදවියක් ලද ජැනට් 1902 දී ප‍්‍රංස කොලිජීයේ පර්යේෂණ හා තුලනාත්මක මනෝවිද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්ය ව 1936 දක්වා කටයුතු කෙළේ ය. තව ද ඔහු 1913 සිට ප‍්‍රංස ආයතනයේ සාමාජිකත්වය දැරී ය. 1947 පෙබරවාරි 24 දා මියෙන තුරු ජැනට් තම විෂය ක්ෂේත‍්‍රයට අදාළ දේශන පැවැත්වීමෙහි සකි‍්‍රයව නියැළී සිටියේ ය.
(කර්තෘ: උස්ගොඩ ධම්මගරු හිමි: 2002)
