මාණික්‍යාල
පාකිස්තානයේ පංජාබ් දේශයට අයත් රාවල්පිණ්ඩ් නගරයේ සිට සැතපුම් 20ක් පමණ ගිනිකොන දෙසින් පිහිටි මෙම ස්ථානය බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානයක් ව පැවැති බව එහි තිබී සොයා ගන්නා ලද වෙහෙර විහාරයන්හි නටඹුන්වලින් පෙනේ. මෙම ස්ථානය මාණික්පූරි, මාණික්නගර් යන නම්වලින් ද හැඳින්වේ.
මෙම ස්ථානයෙහි සතරැස් සැතපුම් හයක් පමණ වන ප්‍රදේශයක පැතිරී තිබෙන පුරාවස්තු අතර ප්‍රාකාරයක හා ස්තූප පසළොසක පමණ නෂ්ටාවශේෂ වේ. හියුං සියං තෙරණුවන් සඳහන් කරන ක්ෂුධාවෙන් පරිවීසිත ව්‍යාඝ්‍ර ධේනුවකට බෝසතුන් සිය දේහය පිදූ තැන ගොඩනංවන ලද චෛත්‍යය මෙයින් එක් ස්තූපයක් වශයෙන් හඳුනාගෙන තිබේ. රන්, රිදී හා තඹ යන ලෝහයන්ගෙන් සිලින්ඩරාකාර හැඩයට සාදන ලද ධාතුකරඬු තුනක් එම ස්තූපයේ තිබී හමුවී තිබේ. එම ධාතු කරඬු ශිලාලේඛනයක් සහිත පැතැලි ගල් පෝරුවකින් වසන ලද ගර්භයක තැන්පත් කර තිබිණ. රන් කරඬුවෙහි කණිෂ්ක රජුගේ රන්කාසි සතරක් ද රිදී කරඬුවෙහි රෝම රිදී කාසි සතක් ද තඹ කරඬුවෙහි කුෂාන තඹ කාසි අටක් ද විය.
මෙහි පිහිටි විශාලතම ස්තූපයේ විෂ්කම්භය අඩි 127ක් ද දැනට එහි උස අඩි 92ක් ද වේ. අණ්ඩය වටා වූ ප්‍රදක්ෂිණා පථයට නැගීම සඳහා සතර දිසාවට මුහුණ ලා පිහිටි පුළුල් පඩිපේළි හතරක් වේ. මෙම ස්තූපයෙහි තිබී සිලින්ඩරාකාර හැඩයට තැනූ පිත්තල ධාතු කරඬුවක් ලැබී තිබේ. අකුරු කොටන ලද එම කරඬුවෙහි ඉතා පැරණි කාසි කිහිපයක් විය.
මෙහි පිහිටි ස්තූපයන්හි අණ්ඩ අශෝක අධිරාජයාගේ සමයේ දී බිහිවුණු ආදි සම්ප්‍රදායට අනුව අර්ධගෝලාකාර හැඩයට නිමවා තිබේ. ඇතැම් ස්තූප වනාහි ස්තූප තුනක් හෝ සතරක් එකිනෙකට ඇතුළු වන පරිද්දෙන් වරින් වර විශාල කොට බඳවන ලද්දේ වේ.
මෙහි දී පාදාගන්නා ලද නටඹුන් විහාරයන්ගෙන් හා සංඝාරාමයන්ගෙන් ද පැරණි කාසි මෙන් ම රන්මුදු හා පදක්කම් රන්තලි ආදිය ලැබී තිබේ.
(කර්තෘ: අඥ‍ාතයි)
(සංස්කරණය නොකළ)
