මැග්යාර්
හන්ගේරියානුවාසීන් ප්‍රධාන වශයෙන් මැග්යාර්වරු වෙත්. ඔව්හු ශාරීරික වශයෙන් දැන් යුරෝපීයන් හා සමාන වන නමුත් මුලින් ඌරල්-ඇල්ටෙයික් පවුලේ ෆිනෝ-උග්රික් ශාඛාවට අයත් ආසියාතික සංචාරකයෝ වූහ. අවුරුදු දහසකට පමණ පෙර ඔව්හු ම්ලෙච්ඡ ජාතියක් වශයෙන් හන්ගේරියාවට වන්හ. දේශගුණය හා දේශපාලන කරුණු ඔවුන්ගේ එම සංක්‍රමණයට හේතු වී යයි සමහරු කල්පනා කරති. සමකාලීන ලේඛනවල ඔවුන් දැක්වෙන්නේ පෙනුමට ප්‍රියමනාප නොවූ කුරිරු අශ්වාරෝහකයින් හැටියට ය. ඔව්හු දුර්‍වල තත්වයක වූ කැරොලිංගියානු අධිරාජ්‍යයට අයත් බැවේරියාව, වෙනීෂියාව හා ලොම්බාර්ඩිය ආක්‍රමණය කිරීමෙන් තම විනාශ කලකෝලාහල පටන් ගත්හ. ඉන්පසු උතුරු දෙසට හැරුණු ඔව්හු තුරින්ගියා, සැක්සනි, රයින් මිටියාවත ආදී පළාත් කොල්ලකා විනාශ කළහ. 911 සිට 918 දක්වා කාලය තුල ජර්මනියේ කොන්රඩ් I රජු මොවුන්ට විරුද්ධ ව යුද්ධ කළ නමුත් පරාජයට පත්විය. ඔහුගෙන් පසු රජ වූ හෙන්රි රජු ද මන්යාර්වරුන්ට විරුද්ධ ව සටන්කොට 924 දී ඔවුන්ට කප්පං ගෙවීමේ පොරොන්දුවක් පිට ගිවිසුමක් ඇති කරගති. එහෙත් 933 දී රියාඩ් නම් ස්ථානයේ දී ජර්මන්වරුන් මග්යාර්වරු පරාජයට පත් කළහ. 955 දී හෙන්රි රජුගේ පුත් මහා ඔටෝ රජු ලෙච්ෆීල්ඩ්හී මග්යාර්වරුන් පරදවා විශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් අත්පත් කරගත්තේ ය. ඉන්පසු මග්යාර්වරු තම කලහකාරී ක්‍රියාවලින් වැලකී තම අසල්වැසි ජනයාගේ ආයතන ආදර්ශයට ගනිමින් සාමකාමී ලෙස ජීවත්වෙන්ට පටන් ගත්හ. මීට ප්‍රධාන වශයෙන් හේතුවූයේ මග්යාර් ක්‍රිස්තු ලබ්ධිකයන් බවට හැර වූ සාන්ත ස්ටීවන් රජු (977-1038) විසිනි. ඔහු සිල්වෙස්ටර් II පාප් වහන්සේට යටත් රජෙක් (vassal) විය. 12 වැනි ශත වර්ෂයේ දී මග්යාර්වරු ආද්‍රියාතික් මුහුද තෙක් ඉඩ ලබා ජර්මනියට විරුද්ධව තම රට ශක්තිමත් කරගත්හ. පසුව ඉතාලියේ කලබල හා කුරුස යුද්ධවල පැටලූහ. මොව්හු තුර්කිවරුන්ගේ ප්‍රහාරයන්ට ලක්ව අනතුරුව ඕස්ට්‍රියානු හැප්ස්බර්ග් රජුන්ට යටත් වූහ. එහෙත් ජාතික හැඟීමෙන් ද ධෛර්‍ය්‍යයෙන් ද රණකාමීත්වයෙන් ද යුත් මොව්හු ඩැනියුබ් තැනිතලා ප්‍රදේශයේ වසන ස්ලාට්, ජර්මන් හා වෙනත් ජනයා අතර බලවත් ඉඩම් හිමි පංතියක් වූහ. අද හන්ගේරියාවේ ජාතික භාෂාව ද මග්යාර් භාෂාවයි.
පළවැනි ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව ට්‍රියානොත් ගිවිසුමට අත්සන් තබන ලෙස හන්ගේරියාවට බල කරන ලදි. ඒ අනුව හන්ගේරියාවෙන් 2/3ක් පමණ ඊට නැතිවිය. තව ද මග්යාර් ජනගහනයෙන් 1/3ක් පමණ ද නැති විය. 1940 දී හිට්ලර්ගේ බලකිරීම පිට මෙම ප්‍රදේශයෙන් කොටසක් රුමේනියාව විසින් ආපසු දෙන ලදි. දස ලක්ෂයක් පමණ මග්යාර්වරු ද ආපසු ලැබුණි.
(කර්තෘ: එච්.ඇල්. සෙනෙවිරත්න: 1961)
(සංස්කරණය නොකළ)
